De verrassende documentaire 'Palau - Blue Sky' uit 2009 laat zien hoe, voor zes Oeigoerse (soms gespelde Oeigoerse) mannen die acht jaar lang onrechtmatig in Guantánamo zijn opgesloten, hun vrijlating en verhuizing naar Palau slechts het begin is van een lange reis naar vrijheid.
De Micronesische archipel van Palau WikiCommons
In 2009 arriveerden zes Oeigoerse mannen in Palau, geflankeerd door Amerikaanse militaire bewakers. De mannen waren gedurende de lange vlucht geboeid en zwaar bewaakt, maar dit was een klein ongemak in vergelijking met de acht jaar die ze in Guantánamo hadden doorgebracht, ten onrechte gevangen genomen als terroristen tijdens de oorlog van terreur van George Bush.
De zes mannen, oorspronkelijk afkomstig uit West-China, waren door vervolging door de Chinese autoriteiten gedwongen naar Afghanistan te vluchten. Tijdens de invasie van 2001 onder de toenmalige president Bush werden de mannen als verdachte terroristen opgepakt door premiejagers en naar Guantánamo verscheept, waar ze acht jaar lang verbleven. Hun aankomst in Palau in 2009 vormde de succesvolle uitdaging van de legaliteit van hun gevangenschap.
Luchtfoto van de kalkstenen eilanden van Palau WikiCommons
Hoewel men zou kunnen aannemen dat het leven in Palau op veel manieren idyllisch zou zijn, heeft hun reïntegratie in de samenleving nieuwe en uitdagende problemen van sociaal isolement met zich meebracht. De Duitse regisseurs Christoph Faulhaber en Daniel Matzke leggen dit vast in hun documentaire uit 2009, Palau - Blue Sky. De documentaire volgt het leven van deze mannen tijdens hun eerste hervestigingsperiode in Palau, en bevat interviews met hun vertaler en zelfs de president van Palau zelf.
De documentaire is een verrassende nevenschikking van idyllische scènes van het eiland van het leven - vol met grote pannen met een sprankelende oceaan en, zoals de titel suggereert, een heldere blauwe lucht - met de realiteit van de dagelijkse uitdagingen waarmee de mannen worden geconfronteerd. Als Aziatische moslims met weinig begrip van de Engelse taal, hebben de mannen bijvoorbeeld moeite om te integreren met de inwoners van dit Engelssprekende, grotendeels christelijke eiland in de Stille Oceaan, wat vragen oproept of en hoe ze ooit echt deel zouden kunnen worden van Palauan samenleving.
Luchtfoto van Guantánamo Bay WikiCommons
Hoewel de Palauaanse regering de mannen de vrijheid heeft gegeven om het land naar eigen wens te verlaten en binnen te komen, zonder toegang tot paspoorten, zijn de mannen technisch staatloos en het valt te betwijfelen of ze binnen de grenzen van enig ander land zouden worden toegelaten. Bovendien hebben Chinese functionarissen duidelijk gemaakt dat zij wensen dat de ex-gedetineerden naar China worden teruggestuurd. Hoewel de mannen er met succes van zijn weerhouden terug te worden gebracht naar China uit angst voor executie, heeft de sterke wereldwijde invloed van China ertoe geleid dat er maar weinig landen zijn die deze mannen willen accepteren.
Hoewel de verbeteringen in hun levenskwaliteit sinds ze Guantánamo verlaten niet ter discussie staan, belicht de documentaire de tragedie die deze mannen is overkomen omdat ze gevangen zaten in een veel grotere machtsstrijd tussen China en de VS. Uiteindelijk stelt de documentaire vraagtekens bij het idee van vrijheid voor deze mannen, die staatloos en gestrand blijven in Palau.
