De unieke artistieke carrière en het fel onafhankelijke perspectief van de Syrische dichter Adonis hebben de Arabische wereld al tientallen jaren in de ban; hij blijft echter grotendeels onbekend in de Engels sprekende wereld. Dit kan veranderen met Khaled Mattawa's vertaling van Adonis 'Selected Poems, die de Saif Ghobash-Banipal-prijs voor vertaling heeft gekregen.
Adonis wordt algemeen beschouwd als een van de grootste dichters van de afgelopen halve eeuw. Zijn werken zijn op grote schaal vertaald en gepubliceerd en hij wordt in het hele Midden-Oosten erkend als een literair icoon in de Arabische wereld. Hij is ook een beeldenstormer die in de loop van zijn lange carrière niet bang is geweest zijn eigen pad te bewandelen, zowel in literaire als in politieke zin, waarbij hij zijn eigen, soms controversiële, meningen fel verdedigde. Geboren als Ali Ahmad Said Asbar in 1930 in Al Qassabin, Latakia, in Noord-Syrië, ontwikkelde Adonis zijn literaire vak terwijl hij in Libanon woonde, waar hij Poetry Magazine oprichtte om experimentele werken te publiceren, en in Parijs, waar hij in de vroege jaren zestig en later studeerde geëmigreerd. In zijn poëzie houdt hij zich bezig met nationalisme, zowel Syrisch als pan-Arabisch, en met de Arabische traditie van het soefisme. Hij introduceerde ook voor het eerst elementen van het Europese modernisme en het surrealisme in de Arabische poëzie. Adonis heeft in het soefisme en het surrealisme gesuggereerd dat deze ogenschijnlijk ongelijksoortige bewegingen eigenlijk erg op elkaar lijken, en dat beide een geloof delen in de noodzaak om het onderbewustzijn toe te geven in een zoektocht naar absolute betekenis. Hiermee bevrijdt hij deze bewegingen van hun nationale grondslagen en onthult hij de manier waarop oosterse en westerse filosofische kaders niet als vijandig hoeven te worden beschouwd.
Adonis 'introductie van Europese literaire concepten en conventies in het Arabische vers kreeg in het verleden veel weerstand, evenals zijn aanhoudende experimentele inslag, waardoor zijn werk als esoterisch en ondoordringbaar werd bestempeld. Maar zijn aanvallen op de hedendaagse Arabische cultuur en poëzie hebben in het Midden-Oosten veel meer controverse opgeroepen. Adonis beschuldigde de Arabische cultuur van 'verlamming' en stelde in de New York Times in 2002 beroemd dat 'er geen cultuur meer is in de Arabische wereld. Het is afgelopen, cultureel gezien maken we deel uit van de westerse cultuur, maar alleen als consumenten, niet als makers '. Ondanks deze felle kritiek blijft Adonis werken produceren die voornamelijk in het Arabisch zijn in plaats van in het Frans of het Engels en zijn publiek maakt duidelijk deel uit van de Arabische wereld die hij bekritiseert.
Deze ambivalentie is duidelijk gebleken in het antwoord van de dichter op de crisis die Syrië sinds het begin van de Arabische lente begin 2011 heeft geteisterd. Hij is bekritiseerd vanwege zijn reactie op het escalerende geweld dat Syrië heeft overspoeld, en sommigen suggereren dat hij niet genoeg gedaan om zich uit te spreken tegen het Assad-regime. Adonis heeft hierop gereageerd door te verklaren dat hij al meer dan vijftig jaar rechtstreeks tegen het regime is en dat zijn steun aan de Syrische protestbeweging totaal is, waarbij hij alleen verklaart dat hij de voorkeur geeft aan geweldloze protestmethoden.
Adonis 'koppige weigering om te buigen voor de druk van de populaire opinie, zowel in de Arabische wereld als in het Westen, betekent dat hij nooit als boegbeeld zal worden gezien voor welke beweging dan ook. Deze weigering om compromissen te sluiten, staat echter centraal in zijn poëzie en is de reden waarom zijn tot nadenken stemmende werken zo'n publiek blijven verzamelen.
Adonis werd in 2012 gevierd in A Tribute to Adonis in de Mosaic Rooms in Londen. De tentoonstelling bevatte meer dan 100 schilderijen van Adonis en een reeks literaire evenementen.
Door Thomas Storey
