In heel Brazilië worden de naties al tientallen jaren geteisterd door landconflicten tussen inheemse gemeenschappen en niet-inheemse boeren en houthakkers. Gecoöpteerd door rijke landeigenaren, overheidsinstanties en veiligheidstroepen zien een oogje dicht en laten de inheemse bevolking aan hun lot over. Hoewel economische voordelen schijnbaar belangrijker zijn dan de mensenrechten van de inheemse gemeenschap van het land, stak deze kwestie vorige maand opnieuw zijn lelijke kop op in het noordoosten van Brazilië, met een gruwelijke aanval die de bevolking schokte.
Eind april, in de noordoostelijke Braziliaanse deelstaat Maranhão, raakten 16 mensen gewond bij een gewelddadige confrontatie tussen lokale boeren en leden van de inheemse stam Gamela. Inheemse mannen werden met kogelwonden, gebroken botten en ernstige steekwonden met spoed naar het ziekenhuis gebracht. Twee hadden hun handen afgehakt door machetes, terwijl ook drie boeren gewond raakten.
Inheemse vrouw, Brasilia | © Mídia NINJA / Mobilização Nacional Indígena / Flickr
Getuigen zeggen dat een groep van 30 leden van de Gamela-stam 's middags de Ares Pinto-ranch is binnengegaan, die zij als een deel van hun voorouderlijk land beschouwen. Ze vonden het gebied leeg en zetten hun kamp op.
Uren later arriveerde de verzorger van de boerderij om de inheemse families op het terrein te vinden. Vervolgens reed hij naar de nabijgelegen stad om hulp te zoeken om ze te verdrijven. Een boze menigte landeigenaren arriveerde toen met tientallen auto's en motorfietsen op de ranch, vastbesloten om de wet in eigen handen te nemen, en dat was het moment waarop het geweld volgde.
'Dit was geen confrontatie, het was een bloedbad', zei de 60-jarige Francisco Gamela. 'Wie zijn wij, met alleen onze pijlen, tegen hun geweren?'
Inheems dorp in Mato Grosso do Sul | © percursodacultura / Flickr
De rechten van de inheemse gemeenschappen van Brazilië worden vaak geschonden als gevolg van nalatigheid, incompetentie of commercieel belang. FUNAI (Fundação Nacional do Índio), de federale overheidsinstantie die is opgericht om de inheemse rechten te beschermen, heeft een geschiedenis van coöptatie door de invloed van rurale landeigenaren, wier vertegenwoordigers naar schatting 25% van het Braziliaanse congres controleren. Deze inmenging is het afgelopen jaar toegenomen onder de regering van de niet-gekozen president Michel Temer, die de macht greep bij een parlementaire staatsgreep van 2016.
De afbakening van inheemse landen is opgeschort en de bezuinigingen van de regering hebben FUNAI onderuit gehaald. Nu de dienst al tot het uiterste was opgeschort, schrapte een door de heer Temer in april ondertekend decreet honderden banen en dwong FUNAI om 50 van zijn lokale coördinerende eenheden te sluiten. Hoewel FUNAI ernstige politieke problemen heeft, vinden gewelddadige conflicten tegen inheemse gemeenschappen alleen plaats in gebieden waar de dienst niet fysiek aanwezig is.
Inheemse activisten die door de politie worden geconfronteerd buiten het Braziliaanse congres © Rogério Assis / Mobilização Nacional Indígena / Apib Comunicação / Flickr
Een week na de aanval op de Gamela-stam nam de FUNAI-president Toninho Costa ontslag en beweerde hij te weigeren "zich over te geven aan politieke inmenging" in de overheidsinstantie. Met FUNAI, lokale overheden en veiligheidstroepen die allemaal worden gecontroleerd door landelijke belangen, is de etnocide van inheemse gemeenschappen in naam van landroof effectief gedecriminaliseerd. Economische vooruitgang wordt als belangrijker beschouwd dan het behoud van de inheemse cultuur en, met de steun van de autoriteiten, voelen boeren en houthakkers zich gerechtvaardigd om inheemse volken uit hun voorouderlijk land te verdrijven, op welke manier dan ook.
Hoewel deze conflicten onder de regering van Temer zijn geëscaleerd, zijn ze nauwelijks nieuw. In 2012 kreeg de inheemse strijd in Brazilië landelijke dekking met de benarde situatie van de Guarani-Kaiowá-stam, een van de grootste groepen inheemse volkeren in het land, die gedwongen zijn te leven in kleine reservaten, waar moordcijfers vergelijkbaar zijn met oorlog zones en zelfmoordcijfers zijn astronomisch.
Guarani-kaiowá-volk tijdens een demonstratie | © Fabio Rodrigues Pozzebom / Agência Brasil Fotografias / Flickr
In oktober 2012 werd een groep van 170 mensen uit de Guarani-Kaiowá-stam uit een rivieroever in Mato Grosso do Sul verdreven. Omringd door schutters, ingehuurd door de boer die het land legaal in eigendom had, stelde de groep een brief aan de rechtbanken op waarin ze hun massale zelfmoord aankondigden.
Er stond: “We vragen de regering en de federale justitie om geen uitzettingsbevel uit te vaardigen, maar om onze massale zelfmoord te plegen en ons hier allemaal te begraven. We vragen je voor eens en altijd om onze volledige uitsterving te bestellen, en om verschillende tractoren te sturen om een groot gat te graven en al onze lichamen te begraven. ”
De Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties eiste onlangs dat Brazilië efficiëntere methoden zou aannemen om schendingen van de mensenrechten te bestrijden, en noemde daarbij de landgeschillen tussen inheemse volkeren en lokale agribusiness. Om hun politieke en financiële belangen te behouden, kiest de regering (op federaal, staats- en gemeentelijk niveau) ervoor om de andere kant op te kijken.
Inheemse activisten marcheren op het congres | © Sam Cowie
De nationale pers geeft onvoldoende aandacht aan deze conflicten, terwijl kranten zich richten op de enorme corruptieschandalen die de toekomst van de regering van Michel Temer bedreigen. Lokale verslaggevers worden routinematig lastiggevallen en velen riskeren hun leven door de autoriteiten te bekritiseren. Tussen 2013 en 2016 zijn in Brazilië 22 journalisten vermoord tijdens de uitoefening van hun beroep.
Toninho Costa, de voormalige president van FUNAI, waarschuwt dat het waarschijnlijk nog erger wordt. 'De inheemse gemeenschap zal het vanaf nu moeilijk hebben. Het Braziliaanse volk moet wakker worden, ze zijn verdoofd. We staan op het punt een dictatuur in dit land in te stellen, een dictatuur die FUNAI al doormaakt, waardoor de stichting haar constitutionele beleid niet kan uitvoeren. Het is echt zorgwekkend. '
Inheemse man in Chapada dos Veadeiros | © Oliver Kornblihtt / Ministério da Cultura / Flickr
