Als onderdeel van onze serie "20 literaire vertalers onder de 40" interviewden we de literaire vertaler Afrikaans, Nederlands en Frans Jan Steyn.
Recente vertalingen: Suicide van Edouard Levé; Weeskinderen van Hadrien Laroche
Extracurricular: Book Critic; Promovendus aan de Cornell University
Lees: Een fragment uit Edouard Levé's Works.
Wat ben je momenteel aan het vertalen?
Ik werk momenteel aan een project zonder uitgever: Fatou Diome's eerste verzameling korte verhalen, La Preférence Nationale. Diome's stem is zo snijdend op zo'n onverwachte manier; het is een geweldig tegengif voor het anodyne proza van korte verhalen die uit de MFA-fabriek komen. Dit maakt haar natuurlijk ook schokkend voor redacteuren die in die traditie zijn opgeleid, en ik denk niet dat iemand een uitgeverij de schuld kan geven van het niet aannemen van een boek met korte verhalen, wat bijna altijd een liefdadigheidsdonatie zal zijn in dienst van goede literatuur voor hen. Toch denk ik niet dat iemand die niet op zijn minst een kleine aanleg heeft om bij windmolens te kantelen, ervoor zou kiezen om vertaler te worden.
Welke aanpak of procedures hanteert u bij het vertalen?
Mijn aanpak is nu niet hetzelfde als toen ik begon. Toen ik voor het eerst begon met vertalen, heb ik elk werk grondig bestudeerd, belangrijke herhaalde woorden en zinnen vastgelegd, alle werken van de auteur in kwestie geannoteerd, alle pers en academische artikelen gelezen die ik in handen kon krijgen. Wat ik me sindsdien heb gerealiseerd, is dat de eerste, spontane indruk een kwetsbaar iets is. Ik maak tijdens het lezen graag kleine kanttekeningen, niet over het boek maar over mijn reactie op het boek. En dan bespreek ik het graag met andere lezers. Ik ben veel meer gefocust geraakt op hoe een boek werkt als een machine om lezers te betrekken, en met de vraag of lezers in een andere cultuur op vergelijkbare of gelijkwaardige manieren kunnen worden betrokken, dan op betekenis.
Naar wat voor soort werken of regio's ga je?
Ik word beperkt door mijn taalvaardigheid - Afrikaans, Nederlands, Engels en Frans - tot regio's waar die talen bestaan. Het blijkt dat dit me genoeg geeft om mee te werken. Ik ben eerst lezer en vervolgens vertaler. Het is eigenlijk een grote opluchting om te ontdekken dat iets waar ik echt van hou al bestaat in vertaling of al wordt vertaald. Het haalt me van de haak. De werken waar ik me het meest tot aangetrokken voel, zijn die waarover ik met mijn Engelstalige vrienden (of studenten) praat, maar die ze dan niet kan vragen om te lezen.
Wie of wat zijn enkele onvertaalde schrijvers of werken die je graag in het Engels zou willen zien? Waarom?
Willem Anker is de beste onvertaalde schrijver en een van de beste schrijvers die ik in het Afrikaans heb gelezen. Als ik hem lees, denk ik dat het absoluut noodzakelijk is dat iemand zijn grensroman, Buys, beschikbaar stelt aan lezers van Cormac McCarthy.
Wat zijn enkele van de interessantere literaire ontwikkelingen in de taal of regio waaruit u vertaalt?
Nou, ik heb iets gezegd over Frans (Diome) en Afrikaans (Anker), dus laat me deze vraag beantwoorden met een opmerking over Nederlandse literatuur. Er is, meen ik, een plotselinge explosie van getalenteerde jonge auteurs in het Nederlands die zich nog niet in de Engelse vertaling heeft geregistreerd. Ik heb onlangs uitstekende boeken gelezen van auteurs van in de twintig en dertig - Philip Huff, Lize Spit, Haro Kraak - evenals meer gevestigde auteurs zoals Thomas Rosenboom die nog niet in vertaling zijn verschenen. (Natuurlijk blijven zelfs enkele belangrijke werken van beroemdheden zoals Gerard Reve niet-Engelstalig). Zonder poespas, te snel en veel te breed, zou ik zeggen dat deze nieuwe werken kleiner, persoonlijker, nederiger, subtieler, minder existentieel zwaarder en minder aan uitgebreide fantasie zijn (zelfs als het uitgangspunt fantastisch is) dan hun voorouders. En ik vind de resultaten best prettig.
Met welke recente vertaaluitdaging werd u geconfronteerd?
Fatou Diome heeft enkele grappige passages over biologische producten (biologische producten). Het is bijna onmogelijk om de toon goed te krijgen; het is veel te gemakkelijk om in een gemakkelijke anti-hipster humor of Portlandia-achtige satire te glippen die simpelweg niet van toepassing is op de tijd en plaats van Diome's verhaal. Haar humor bedekt nauwelijks een gevoel van walging over het voorrecht van consumenten van bio-producten in relatie tot de huishoudsters die ze in dienst hebben van de ex-kolonies die zichzelf niet kunnen veroorloven, en die in zekere zin worden gelijkgesteld met, deze dure 'volledig natuurlijke' luxe. Maar druk te hard op de afkeer en de humor gaat verloren. Het is een evenwichtsoefening waarbij wordt beoordeeld wat belangrijk is in het effect dat het origineel creëert en welke onderdelen, of welke combinatie van onderdelen, kan en moet worden overgedragen naar de ontvangende cultuur.
