Josip Broz Tito ligt begraven in het Bloemenhuis in Belgrado, maar de ogen die op zijn graf zijn gericht, worden vaak afgeleid naar de verzameling wapenstokken die in de buurt aan de muur hangen. Deze repen zijn allemaal afkomstig van de jaarlijkse Relay of Youth, een van de belangrijkste nietjes van socialistisch Joegoslavië.
De race vestigen
Het is geen geheim dat socialistische regimes van zichzelf wat pracht en praal houden, en de razzmatazz rond het Estafette van de Jeugd (Štafeta mladosti, in het Servisch) voldeed aan alle noodzakelijke voorwaarden. De estafette bereikte twee belangrijke doelen van het socialisme: namelijk het hele land verenigen in één uitdaging en de jeugd op een actieve manier betrekken.
Joegoslavië kwam uit de Tweede Wereldoorlog als een verenigde natie alleen in internationaal gesprek. De staat was in de eerste helft van de jaren veertig gedecimeerd door een meedogenloze burgeroorlog in drie richtingen, en Josip Broz Tito was de man die de taak had iedereen bij elkaar te brengen. Zijn mantra van 'Brotherhood and Unity' klonk constant in het hele land, maar Joegoslavië had nog steeds iets nodig om de jongere generaties te verenigen.
Het idee kwam van een studentenorganisatie in de centrale Servische stad Kragujevac, de thuisbasis van de Servische auto-industrie. Het uitgangspunt was eenvoudig: een stokje zou van stad naar stad worden vervoerd en het hele land doorkruisen voordat het op 25 mei aan Tito werd overhandigd.
Het herdenkingspark in Kragujevac © Alionabirukova / Shutterstock
De vroege dagen
12.500 kinderen namen deel aan de eerste race, die 9.000 kilometer aflegde en ook kwam met 15.000 handtekeningen van jongeren in de regio Šumadija. De oorspronkelijke estafette eindigde eigenlijk in de Kroatische hoofdstad Zagreb, maar al snel werd besloten om de finish te verleggen naar de Joegoslavische hoofdstad Belgrado. Waar is de race begonnen? Tito's geboortedorp natuurlijk, het kleine stadje Kumrovec.
Een officieel door de staat gesanctioneerd evenement zijn hielp natuurlijk, maar de omvang van de Relay of Youth nam snel toe. In 1950 namen meer dan een miljoen kinderen deel aan het evenement, dat nu een maand duurde en alle grote steden van Joegoslavië omvatte. De estafette was die maand het belangrijkste evenement op radio en televisie, aangezien Joegoslaven van overal opgewonden de voortgang van het stokje van Kumrovec tot aan het Joegoslavische voetbalstadion van het Volksleger en Tito's hand volgden. In 1957 werd de estafette formeel een nationale feestdag.
De estafette loopt via Slovenske Konjice in 1964 © Danilo Škofič / WikiMedia Commons
De dood van Tito en de plotselinge achteruitgang
De estafette was onderweg toen Tito in 1980 stierf, en het stokje werd onmiddellijk met respect op de grond gelegd. Zo was Tito's greep op Joegoslavië, het is enigszins verrassend dat de race doorging in de jaren na zijn overlijden en de laatste race werd gehouden in 1988. Het enthousiasme voor Joegoslavië nam af, dus het enthousiasme voor een symbolisch relais van eenheid was bijna gedoofd.
De laatste spijker in de estafettekist kwam in 1987. Elk jaar werd er een landelijke wedstrijd gehouden om te beslissen over de officiële poster voor de estafette. De winnaar van 1987 was het Sloveense kunstcollectief dat bekend staat als Neue Slowenische Kunst (NSK of New Slovenian Art), maar alles was niet wat het leek.
De door NSK verstrekte poster was eigenlijk een herwerkte versie van een oude nazi-propagandaposter, omdat het controversiële collectief een licht wilde werpen op de hypocrisie van Tito's persoonlijkheidscultus. Op de een of andere manier wist de poster de wedstrijd te winnen, maar de waarheid kwam al snel naar buiten. Velen geloven dat dit het einde betekende van de Relay of Youth.
De dood van Tito stopte tijdelijk de estafette © Jože Gal / WikiMedia Commons
