Diep onder het oppervlak van de meest beruchte mijn van Bolivia, hakken hordes arbeiders weg naar de rotsachtige tunnelwanden in de hoop zelfs een fragment van kostbaar zilvererts te vinden. Hun werk is notoir gevaarlijk en eist gemiddeld 14 levens per maand. Om het risico te beperken, brengen de mijnwerkers een eerbetoon aan de heer van de onderwereld, een duivelachtige godheid die bekend staat als El Tio.
Zilver- en tinrijke Cerro Rico (rijke berg) is de melkkoe die een groot deel van de Spaanse kolonisatie van de nieuwe wereld financierde. Alleen al uit deze berg werd zo'n twee miljard ounces zilvererts gewonnen, waardoor de conquistadores die een groot deel van de buit naar hun thuisland hadden teruggestuurd, onnoemelijk veel rijkdom kregen. Maar zulke rijkdom kostte veel geld. Acht miljoen slaven zijn naar schatting omgekomen tijdens het bewerken van de mijn tijdens het koloniale tijdperk, een gruwelijke figuur die het de bijnaam 'De berg die mannen eet' opleverde.
Danielle Pereira met Cerro Rico op de achtergrond | © Danielle Pereira / Flickr
Hoewel de veiligheidsnormen sindsdien aanzienlijk zijn verbeterd, is Cerro Rico nog steeds een schokkend gevaarlijke werkplek. De mijn is bijna volledig uitgeput, wat betekent dat instortingen van tunnels vaak voorkomen. Nog dodelijker zijn de arbeiders die lijden aan silicose, een aandoening van de luchtwegen veroorzaakt door het inademen van giftige stofdeeltjes. De gemiddelde levensverwachting van degenen die ongelukkig genoeg zijn om een carrière uit de bergen te maken, is slechts 40.
Om de gevaren te compenseren, begonnen mijnwerkers uit het koloniale tijdperk de uiterste voorzorgsmaatregel te nemen door de duivel te aanbidden. Aangeduid als El Tio, is hij een samensmelting van de inheemse goden Supay en Huari met Satan of Christianity. Deze sinistere praktijken gaan vandaag de dag door, terwijl mijnwerkers hulde brengen aan een beeltenis van een gehoornd wezen met geitachtige kenmerken in ruil voor bescherming in hun donkere en notoir gevaarlijke werkplaats. Als El Tio wordt verwaarloosd, wordt ze boos en ontketent hij zijn toorn op de arbeiders beneden.
Jonge mijnwerker | © MM / Flickr
De mijnwerkers van Cerro Rico brengen dagelijks offers aan hun dichtstbijzijnde El Tio-beeld, waarvan er velen zijn, in de overtuiging dat het hen in staat zal stellen om die dag de veiligheid van hun gezin terug naar huis te brengen. Volgens overtuiging houdt de duivel er niet van om met rust gelaten te worden. De mijnwerkers gaan bij het idool zitten om hem gezelschap te houden en delen hun favoriete ondeugden van alcohol en sigaretten samen.
Mijnwerker met El Tio | © Robert Cutts / Flickr
Elk jaar op 1 augustus bezoekt een groep yatari (inheemse medicijnmannen) Cerro Rico om een ritueel offer te brengen in de hoop de duivel hieronder te sussen. Een of meer lama's worden buiten de mijn geslacht en hun bloed wordt over de ingang, machines en actieve ertsaders gesmeerd. Het hart van de lama wordt vervolgens verwijderd en naar binnen gebracht om aan de voeten van het standbeeld te worden geplaatst. Iedereen moet na de bloedige ceremonie de mijn verlaten om El Tio wat tijd te geven om van zijn maaltijd te genieten.
Al deze duivelaanbidding creëert een uniek belangenconflict. De mijnwerkers zijn immers vrome katholieken en gewone kerkgangers. Interessant is dat ze een manier hebben gevonden om hun twee tegengestelde overtuigingen volledig van elkaar te scheiden. God wordt aanbeden als de heerser van de wereld hierboven, terwijl El Tio de heer is van de mijnen hieronder. Om aan deze overtuiging vast te houden, wordt El Tio nooit uit de mijn gehaald (verwacht in de vorm van een dans) terwijl alles wat met het christendom te maken heeft, niet mag worden geuit in de onderwereld.
