De veelgeprezen Japanse filmregisseur Hirokazu Koreeda brengt ons dichter bij de essentie van de mensheid door het gewone gezinsleven op een aangrijpende en subtiele manier te presenteren. Kamila Kunda onderzoekt het oeuvre van Kore-eda als een symbool van de moderne Japanse samenleving en onderzoekt of de regisseur ons via zijn filmische werken een recept kan bieden voor een meer bevredigend leven.
Als je een van de voortreffelijke films van de hedendaagse Japanse filmmaker Hirokazu Kore-eda bekijkt, moet je het beroemde citaat van Leo Tolstoj 'Alle gelukkige families zijn hetzelfde; elk ongelukkig gezin is op zijn eigen manier ongelukkig '. In bijna al zijn films wijst Kore-eda echter op de bron van ongeluk: disfunctionele menselijke relaties, voornamelijk veroorzaakt door het gebrek aan goede, zinvolle communicatie. Dit resoneert diep met de Japanse cultuur, waarin stilte vaak meer wordt gewaardeerd dan uitgesprokenheid. Kore-eda's films tonen de preoccupatie van de regisseur met het idee van familie als de kern van de samenleving - en toch, als de wortels van een familie verrot zijn, is er geen hoop op het creëren van een gezonde samenleving.
Kore-eda was van plan romanschrijver te worden en zijn werken hebben inderdaad een opvallend romanistische flair. Zijn beelden brengen de innerlijke gedachten, gevoelens en observaties van personages over en zijn indrukwekkende talent om eenvoudige verhalen op een echt aangrijpende manier weer te geven, heeft verder bijgedragen aan zijn internationale bekendheid. Opvallend is dat Kore-eda in Europa meer gewaardeerd wordt dan in zijn geboorteland Japan.
Veel van de stof die we in de films van Kore-eda zien, is misschien wel echt nieuw. In plaats daarvan krijgt het publiek eenvoudige verhalen te zien die in een nieuw licht of vanuit een ander perspectief worden getoond, en dat is waar het genie van Kore-eda ligt.
Twee van zijn vroege films, Maborosi en After Life, herinneren zijn kijkers aan de kwetsbaarheid van het bestaan. In Maborosi probeert een jonge moeder haar leven weer op te bouwen na de dood van haar man, die vermoedelijk zelfmoord heeft gepleegd. Ze kan haar verdriet echter niet overwinnen, dat keer op keer opduikt en haar steeds dieper in een leegte trekt, ondanks haar oppervlakkige vertoon van vreugde.
After Life is een diep ontroerende afrekening van het leven van de hoofdrolspelers, die na hun dood in een speciale voorziening terechtkomen die ze alleen kunnen verlaten als ze een moment uit het verleden hebben gekozen om voor eeuwig te herleven. Wat overblijft is het gevoel dat de momenten waarop we het gelukkigst zijn vaak vluchtige indrukken zijn, iets wat we destijds niet altijd kunnen waarderen, maar dat achteraf duidelijk wordt.
Air Doll © Toho
Kore-eda gaat terug op deze ideeën in zijn latere film, Air Doll, over een levensgrote opblaaspop, die een ziel ontwikkelt en uiteindelijk op een onbedoelde missie gaat om mensen de waarde van de simpele genoegens van het leven te leren: een frisse wind, zonlicht op de huid of de glimlach van een vreemde. Er is een mooie boodschap in alle films van Kore-eda voor de overwerkte Japanners, van wie velen zijn vergeten dat individueel geluk niet te vinden is aan het bureau, maar in onze relaties met de natuur en andere mensen.
In Kore-eda's films wordt individueel geluk inderdaad benadrukt als een belangrijk menselijk verlangen. Traditioneel wordt geluk in Japan collectief gedefinieerd als het resultaat van sociale harmonie en de interactie van mensen met elkaar, in plaats van afkomstig te zijn van of strikt gebonden te zijn aan een individualistisch gevoel of ervaring.
Hoewel Kore-eda diep geworteld lijkt te zijn in zijn eigen cultuur, kunnen zijn voorgestane waarden vrij universeel zijn, vooral als we het gezin accepteren als de kleinste eenheid van de samenleving. In al zijn latere films: Nobody Knows, Still Walking, I Wish en de nieuwste Like Father, Like Son, die hem de juryprijs op het filmfestival van Cannes in 2013 opleverden, zijn familierelaties het belangrijkste referentiepunt. Kore-eda onderzoekt de dilemma's van ouderschap en ouder-kindrelaties, vaak intiem weergegeven vanuit beide perspectieven.
Er is een directe link tussen Kore-eda's presentatie van het eenvoudige leven met al zijn alledaagse kwaliteiten, en het werk van zijn grote voorganger, Yasujirō Ozu, wiens Tokyo Story een meesterwerk is van rustig familiedrama. Net als Ozu bezit Kore-eda het vermogen om vertrouwde verhalen vanuit onbekende invalshoeken na te vertellen. In zijn latere films is er een zichtbare focusverschuiving naar mannelijke personages en complexe relaties tussen vaders en zonen. Kore-eda heeft in interviews toegegeven dat hij zich schuldig voelt vanwege de zeldzame bezoeken die hij zijn ouders bracht en het algemene ongeduld en de brutaliteit die hij tegenover hen vertoonde. Als gevolg hiervan werd Still Walking zijn persoonlijke eerbetoon aan zijn beide ouders en waarschijnlijk een late poging om vrede te sluiten met die schuld.
Zo vader zo zoon © Gaga
In zijn meest recente film, Like Father, Like Son, presenteert Kore-eda Japan in wat kan worden omschreven als een overgangsperiode na de verwoestende aardbeving en tsunami van 2011, waarna veel Japanners zich realiseerden dat zwoegen voor hun werkgevers misschien niet het enige is voorgeschreven manier van leven, waardoor een substantiële heroriëntatie op een betere balans tussen werk en privé wordt opgewekt.
Een van de hoofdrolspelers ziet zijn eigen ouderlijke verantwoordelijkheden nog steeds als beperkt tot uren achter het bureau van zijn bedrijf, een betrouwbare kostwinner, maar niets meer. De regisseur laat hem en het publiek zien dat een goede vader een huidige vader is en dat een oprecht diepe band tussen een vader en een zoon niet met geld te koop is.
Door waarden die in het moderne Japan vaak over het hoofd worden gezien of verwaarloosd, tot het brandpunt van zijn films te maken, herinnert Kore-eda zijn kijkers eraan om hun eigen prioriteiten te heroriënteren en opnieuw te evalueren. Zijn intieme, subtiele en charmante drama's spreken boekdelen over de Japanse samenleving en zijn tegelijkertijd diep universeel. Het is Kore-eda's tedere weergave van wat het meest humane is, wat de kokoro (de essentie) van het menselijk bestaan vormt en wat we op welke manier dan ook moeten bewaren, wat zo persoonlijk klopt met het publiek over de hele wereld en critici.
