In de centrale Boliviaanse stad La Higuera markeert een standbeeld dat in 1997 is opgericht de plek waar de beruchte Argentijnse marxistische revolutionair Ernesto "Che" Guevara uiteindelijk werd gevangengenomen en gedood. Voor de lokale bevolking was Santo Ernesto (Saint Ernesto) een held, een man die het ultieme offer bracht terwijl hij vocht om hen te bevrijden van de ketenen van onderdrukking. Voor anderen was hij een meedogenloze tiran die geen gedenkteken of lof verdiende.
Om te begrijpen waarom Guevara zo'n controversiële figuur is, is het nodig om naar zijn verleden te kijken. Als jonge man uit een middenklasse gezin stelde hij zijn medische opleiding in Argentinië uit om Zuid-Amerika te verkennen. Tijdens deze reizen zag hij de menselijke ellende veroorzaakt door armoede uit de eerste hand, in zijn ogen het resultaat van een mislukt kapitalistisch systeem dat de massa onderdrukt. Zijn reizen waren een aangrijpende en diepgaande ervaring en inspireerden later de beroemde Motorcycle Diaries - herinneringen die zijn politieke opvattingen voor altijd vorm zouden geven.
Medische studentenkaart van een jongere Che, rond de tijd dat hij op reis ging © Kaldari / Wikipedia
Guevara's activisme en reizen door het hele continent gingen door naarmate zijn politieke opvattingen stollen. Uiteindelijk bevond hij zich in Guatemala en steunde hij Jacobo Árbenz, de democratisch gekozen socialistische president van het land die probeerde grootschalige landbouwhervormingen door te voeren. Árbenz was van plan enorme delen van onbebouwd land te herverdelen, weg van de United Fruit Company, een grote Amerikaanse onderneming, en in handen van de meest verarmde boeren van het land. De Verenigde Staten zagen dit als een aanval op hun nationale belangen en kwamen tussenbeide met wijdverbreide propaganda, bombardementsmissies en een aanzienlijk huursoldaat. De Amerikanen waren succesvol. Árbenz werd gedwongen af te treden en Guevara zocht zijn toevlucht bij de Argentijnse ambassade uit angst voor zijn leven.
Che Guevara | © René Burri / Wikipedia
Nadat Guevara verder was geradicaliseerd door de gebeurtenissen in Guatemala, had hij in de beginjaren van de Cubaanse revolutie nauwe banden met Fidel Castro. Hij was vastbesloten het land te helpen Fulgencio Batista te bevrijden, een meedogenloze, door de VS gesteunde dictator die met ijzeren vuist regeerde. Guevara nam oorspronkelijk dienst als gevechtsmedicijn, een vakgebied waarin hij goed was opgeleid, maar later de kunst van guerrillaoorlogvoering onder de knie kreeg en een van de meest gerespecteerde leiders van de revolutie werd. Na enkele jaren van gewelddadige strijd zegevierde de revolutie. Castro werd de nieuwe president terwijl Guevara op verschillende hoge posities binnen de nieuw gevormde regering werkte.
Che and Fidel | © Alberto Korda - Museo Che Guevara, Havana Cuba / Wikimedia Commons
Het was in deze tijd dat de acties van Guevara het meest controversieel waren. Hij leidde persoonlijk milities op die later de Sovjets zouden helpen om kernkoppen binnen handbereik van de Verenigde Staten te brengen. Dit veroorzaakte een gespannen impasse die bekend staat als de Cuban Missile Crisis, een bijna catastrofale gebeurtenis waarvan de diplomatieke betrekkingen nooit volledig zijn hersteld. Het incident waar veel van de tegenstanders van Guevara naar verwijzen, is echter de grootschalige executie van voormalige Batista-supporters die door de nieuwe regering als vijanden van de staat werden beschouwd. Bij deze gelegenheid werden mannen die met honderden tegelijk werden genoemd, opgesteld en neergeschoten zonder genade of mededogen.
Die beroemde Che-foto © Alberto Korda / Wikipedia
Aanhangers van Guevara stellen dat revoluties inherent gewelddadig zijn en massa-executies een ongelukkig maar noodzakelijk bijproduct van het proces zijn. Ze wijzen erop dat George Washington en Simon Bolivar op een even meedogenloze manier toezicht hielden op de dood van veel mannen, maar in de geschiedenisboeken zelden als tirannen worden bestempeld. Veel voorstanders, waaronder mensen die even beroemd zijn als Nelson Mandela en Pablo Neruda, prijzen Guevara voor zijn onvermoeibare strijd voor economische gelijkheid en sociale rechtvaardigheid.
Dus rechtvaardigen de doelen echt de wrede middelen? Sommigen denken van wel, terwijl anderen het hartstochtelijk oneens zijn. Maar voor de bescheiden stedelingen van La Higuera, zal zijn offer voor de strijd tegen de repressieve imperialisten van die tijd hem voor altijd de bijnaam van Santo Ernesto opleveren.
