In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is Cubaanse rumba niet afkomstig uit slavenplantages, maar uit solares - de gebieden waar bevrijde slaven leefden nadat de slavernij in 1886 werd afgeschaft. Het begon als een gemarginaliseerd type samenzijn - rumba is ook een synoniem van "party" - waar mensen van Afrikaanse afkomst muziek speelden en zongen terwijl ze zeer ritmische dansen dansten.
Lange tijd en tot de sociale veranderingen die de regering in 1959 aan de macht bracht, werd rumba negatief gezien als een vulgaire culturele uitdrukking van arme en ongeschoolde mensen. Rumba, nu erkend als een waardevol onderdeel van het immateriële erfgoed van Cubanen, wordt onderwezen in dansacademies en dansgezelschappen zoals Conjunto Folklorico Nacional de Cuba, en Danza Contemporanea neemt rumba-nummers op in hun presentaties.
Rumba is ontstaan in arme gemeenschappelijke gebouwen (solares) buiten steden en in de buurt van de dokken | © Jorge Royan / //www.royan.com.ar / WikiCommons
Wat is rumba precies?
Rumba kan verwijzen naar ofwel de muziek (zowel percussie als zang) of de dans, die in combinatie het centrum vormen van een traditionele Afrikaans-Cubaanse uitvoering.
Muzikanten spelen de muziek met drie drums die verschillende namen hebben (quinto, salidor, tres golpes) en verschillen in grootte en geluid. Soms worden ook houten kisten gebruikt, afhankelijk van wat er beschikbaar is. Andere instrumenten zijn claves, die ook kunnen worden vervangen door lepels, en sommige bands gebruiken maruga's of chekeres.
Munequitos de Matanzas, een van Cuba's meest gerenommeerde rumbagroepen | © gr8what / Flickr
Een heel goede manier om rumba te begrijpen, is door naar de meest originele vorm te kijken: de zonnerumba (in tegenstelling tot meer artistieke vormen die zijn ontworpen voor theaters, balzalen en internationale rondleidingen). De centrale patio's van arme gemeenschappelijke gebouwen waar bevrijde slaven en hun nakomelingen na de afschaffing leefden, waren de natuurlijke scenario's voor rumba. Iemand begon te drummen op een houten kist, iemand anders deed mee door een paar stokken (of lepels) te slaan en steeds meer mensen kwamen opdagen om deel te nemen aan het feest.
Jongere mensen dansten op snellere ritmes, op manieren die krachtiger en acrobatischer of sensueler waren, terwijl oudere mensen de kans kregen om ook te dansen, maar op langzamere beats, meer in overeenstemming met hun leeftijd.
Rumba-stijlen
Hoewel al deze volksdansen er voor buitenstaanders hetzelfde uitzien, zijn er drie hoofdstijlen van rumba: Columbia, guaguanco en yambu, die heel gemakkelijk te onderscheiden zijn als je teruggaat naar de bovenstaande beschrijving van de zonnerumba.
Columbia
Columbia is de krachtige acrobatische stijl; oorspronkelijk alleen gedanst door mannen, in de afgelopen jaren zijn meer vrouwen begonnen met het dansen van Columbia. Zie het als een vorm van gematigde breakdance waarin jongere jongens hun fysieke kracht en vaardigheden laten zien, gecompliceerde sprongen maken, soms uitdagend zijn en andere dansers bespotten met hun bewegingen.
Guaguanco
Guaguanco is de sensuele variant, uitgevoerd door een stel. In de dans trekt de man de aandacht van de vrouw met zijn bewegingen en probeert hij haar te benaderen om haar te injecteren met zijn zaad (een beweging die bekend staat als 'vacunao', wat zich vertaalt in vaccinatie). De vrouw van haar kant beweegt zich van hem af en probeert speels het contact te vermijden, wat tegelijkertijd een strategie is die de dans gaande houdt.
Yambu
Yambu is een langzamer type rumba, dat beter past bij het bewegingsvermogen van ouderen en beter bij hun leeftijd past. Er is geen seksuele spanning of metaforische penetratie in deze.
