Soms hoef je alleen maar de olifant in de kamer te benaderen, op de slurf te tikken en hem beleefd te vragen verder te gaan. Er is in Servië geen vluchtiger onderwerp dan in Kosovo, de onafhankelijke staat / secessionistische provincie (afhankelijk van wie je het vraagt) in het zuiden. Waarom is Kosovo voor veel Serviërs zo belangrijk?
Een beetje (veel) geschiedenis
In werkelijkheid is het onderwerp niet zo ingewikkeld als velen buiten de regio denken. Er zijn tal van tegenstellingen en raaklijnen, maar het komt simpelweg neer op een mix van geschiedenis, religieuze betekenis, traditie, nationale identiteit en niet geringe internationale hypocrisie.
De Romeinen namen de controle over het gebied over in de eerste eeuw, maar door de komst van de Slaven in de zesde werd het gebied een betwist grensgebied. Servië nam pas in het begin van de 12e eeuw de volledige controle over Kosovo, maar het werd al snel een enorm belangrijk stuk onroerend goed binnen het Servische rijk. De heersers van het rijk namen Kosovo als hart en bouwden daar vele kerken en kloosters. Alles verliep vlot, maar er waren moeilijkheden aan de deur.
1389, 1389, 1389
De slag om Kosovo in 1389 is een van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van Servië. De strijd zelf, één tussen een door Serviërs geleide coalitie van strijdkrachten en het plunderende Ottomaanse rijk (dat al veel Serviërs omvatte), was technisch gezien een gelijkspel omdat beide leiders tijdens de strijd werden gedood. Een nationaal bewustzijn kan echter niet op een gelijkspel worden gebouwd en de mythe van de heroïsche Servische nederlaag was geboren. Het verhaal ging dat Lazar (de leider van de Serviërs) de keuze kreeg tussen de dood en een leven van onderwerping voor zijn volk, en besloot om voor het eerste te kiezen.
1389 graffiti is overal in Servië @ Ludovic Peron / WikiMedia Commons
Vijf eeuwen Ottomaans leven
Het Ottomaanse rijk regeerde de komende vijf eeuwen over Kosovo, een periode waarin enorme aantallen Serviërs het grondgebied verlieten ten gunste van een gemakkelijker leven in het noorden. Albanezen waren hiervan de belangrijkste begunstigden, en enorme aantallen werden door de Ottomanen naar het gebied verplaatst in een poging het land opnieuw te bevolken. Veel Serviërs bleven en kozen ervoor om zich tot de islam te bekeren, maar meer volgden Lazars voorbeeld en kozen voor de dood.
De Ottomaanse ambtsperiode eindigde met de Balkanoorlog van 1912 en Kosovo werd in 1918 ingelijfd bij het Koninkrijk van Serviërs, Kroaten en Slovenen. Het bleef een deel van de Joegoslavische staat tot de ineenstorting van het land in de vroege jaren 90, behalve voor een periode onder Italiaanse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Tito's charmeoffensief
Kosovo was een provincie van Servië in het naoorlogse Joegoslavië, maar het had de volledige autonomie van een republiek zonder de mogelijkheid om zich af te scheiden. In plaats van toe te staan dat Kosovo door Serviërs werd herbevolkt, stond Tito in plaats daarvan de Albanisering van de provincie toe, en zette daarmee een ernstig charmeoffensief op met een plan om uiteindelijk Albanië te bezetten.
Er werden Albanees-talige kranten, scholen en culturele centra opgericht en Kosovo werd een immens aantrekkelijke plek voor Albanezen om te wonen. Het tegenovergestelde was het geval voor de Serviërs, die steeds meer gemarginaliseerd werden en daardoor bleven vertrekken. De Joegoslavische grondwet van 1974 maakte Kosovo bijna tot een afzonderlijke republiek en de rellen in 1981 eisten dat deze officieel werden.
Josip Broz Tito betoverde alles in Joegoslavië door White House Photo Office, foto door Schumaker, Byron E. [publiek domein], via Wikimedia Commons
Oorlog en onafhankelijkheid
Joegoslavië viel begin jaren negentig uiteen in vlammen en bloed, maar Kosovo was destijds verrassend stil. Slobodan Milošević nam de controle over de provincie over en de lokale Kosovo-Albanezen konden niet deelnemen aan de parade van landen die zich losmaakten van Joegoslavië. De etnische spanningen bleven eind jaren '90 toenemen, en de Kosovo-Albanezen werden gewelddadiger in hun methoden.
De periode zag de opkomst van de KLA (Kosovo Liberation Army), een militante terroristische organisatie die een campagne van geweld begon in de hoop een hardhandige reactie van de Servische politie op te roepen - een reactie die deprimerend voorspelbaar was. De wereld had gezien hoe Servië het geweld in Bosnië en Kroatië domineerde, en het was geen optie om Kosovo in brand te steken. De NAVO bombardeerde Servië begin 1999 78 dagen lang en Kosovo was vanaf dat moment zo goed als onafhankelijk.
De volledige onafhankelijkheid kwam in februari 2008, hoewel het sindsdien geen gewoon zeilen is geweest. De ontluikende staat is opgeschrikt door frequente claims van corruptie en georganiseerde misdaad, en de internationale erkenning komt traag. Op het moment van schrijven erkennen slechts 111 staten de onafhankelijkheid van Kosovo officieel. Je hebt ons niet nodig om je te vertellen dat Servië er niet bij is.
De aanval van de NAVO op Servië in 1999 maakte de weg vrij voor de onafhankelijkheid van Kosovo © Dennis Jarvis / Flickr
De Servische zaak
Dus waarom is Kosovo nog steeds zo belangrijk voor Serviërs? Het simpele antwoord is dat het in Kosovo is dat het Servische nationale bewustzijn tot leven kwam, door middel van epische gedichten en liedjes die werden verteld over branden tijdens de ellendige Ottomaanse bezetting. Sommigen beweren dat Kosovo de bakermat is van de Servische geschiedenis, maar dit is niet helemaal juist. De Servische geschiedenis begint rond de 6e of 7e eeuw, eeuwen voordat Kosovo werd veroverd.
De kloosters en kerken op het grondgebied vertellen een beter verhaal. Veel van de grootste voorbeelden van Servische religieuze architectuur zijn te vinden in Kosovo, waaronder het Vysok Dečani-klooster en zijn tegenhanger in Gračanica. Deze gebouwen hebben een enorme betekenis voor de Serviërs en er bestaat grote angst voor culturele vernietiging in de regio.
De pracht van Gračanica | © Sasa Micic / WikiMedia Commons
