Op het eerste gezicht kan het kunstwerk van Wassily Kandinsky je in verwarring brengen; hoe kunnen al die ongelijksoortige schilderijen van één kunstenaar komen? Geboren in Odessa, beleefde hij zowel de Oktoberrevolutie in Rusland als de opkomst van de nazi's in Duitsland voordat hij naar Parijs verhuisde om de rest van zijn leven te leven. Het kunstwerk van Kandinsy heeft verbazingwekkende veranderingen ondergaan - en de tien onderstaande schilderijen zijn een geweldige manier om het bewijs te zien.
Der Blaue Reiter (1903)
Kandinsky zou uiteindelijk worden gecrediteerd voor het maken van het eerste puur abstracte schilderij - maar Der Blaue Reiter is het niet. Dit schilderij, voltooid in 1903, is een goed voorbeeld van zijn eerdere werken, die de invloeden van het Franse impressionisme en tot op zekere hoogte het pointillisme vertonen. Vooral dit werk zou uiteindelijk om een andere reden worden herinnerd: in 1911 behoorde Kandinsky tot een groep Duitse en Russische kunstenaars om een groep op te richten genaamd Der Blaue Reiter, of The Blue Rider, als reactie op een ander schilderij van zijn weigering een tentoonstelling - hoewel het onwaarschijnlijk is dat hij de groep naar dit schilderij vernoemde.
Der Blaue Reiter Wassily Kandinsky / WikimediaCommons
Murnau, trein en kasteel (1909)
De schilderijen van Kandinsky zouden geleidelijk aan steeds abstracter worden, en met Murnau, Trein en Kasteel zie je onderweg een stop. Kandinsky schilderde het in 1909 nadat hij door een groot deel van Europa had gereisd en besloot zich vervolgens te vestigen in Murnau - een klein stadje in Beieren. In dit schilderij kun je zien hoe de kleur bijna net zo'n grote rol speelt als de vormen die hij vormt, hoewel de vormen hier nog duidelijk zijn; de trein en het kasteel zijn beide duidelijk zichtbaar, evenals verschillende elementen van de achtergrond.
Murnau, trein en kasteel Wassily Kandinsky / WikimediaCommons
The Rider (1911)
The Rider, een schilderij uit 1911 - aan het begin van Kandinsky's tijd in The Blue Rider-groep - biedt een goede kans om zijn eerdere en latere werk te vergelijken en te contrasteren, vooral omdat het onderwerp hier zo lijkt op Der Blaue Reiter hierboven. Het paard en de ruiter zijn hier duidelijk, maar het zijn slechts lijnen en kleuren zonder het kleinere detail en de achtergrondscène die je op het eerdere schilderij zult vinden. Dit is eigenlijk een van zijn minder abstracte werken uit die periode, maar het bevat nog steeds dezelfde energie en kracht.
The Rider © Wassily Kandinsky
Improvisatie 27 (1912)
Voor Kandinsky, die vaak naar zijn schilderijen verwees met termen die over het algemeen gereserveerd waren voor de muziekwereld, waren de 'improvisaties' spontane en ongeplande stukken, terwijl de 'composities' ingewikkelder en gepland waren. Zijn gebruik van de terminologie was niet toevallig; als kunsttheoreticus zag hij veel verbanden tussen de manier waarop muziek en abstracte kunst pure gevoelens en emoties kunnen bereiken - beter, voelde hij, dan realistische stukken. Improvisation 27 wordt ook wel The Garden of Love II genoemd, wat nieuw potentieel geeft aan wat het uitdrukt.
Improvisatie 27 © Wassily Kandinsky
Samenstelling VI (1913)
Compositie VI is een abstract stuk dat Kandinsky bedoeld had om specifieke beelden tot stand te brengen - met name de apocalyps door water, plus doop en wedergeboorte, allemaal in één gigantisch schilderij. Onderweg kwam hij echter een blok tegen dat hij alleen zou kunnen passeren door het advies van een vriend op te volgen om het Duitse woord voor 'overstroming' (überflut) keer op keer te herhalen, waarbij hij het geluid hoorde maar de betekenis negeerde. Hierdoor kon hij zich losmaken van zijn gedachten over het stuk en na die doorbraak voltooide hij het in drie dagen.
Samenstelling VI Wassily Kandinsky / WikimediaCommons
Samenstelling VII (1913)
Compositie VII is een soort hoogtepunt van die Blue Rider-jaren, omdat het volgens hem het meest complexe stuk was dat hij ooit schilderde. Net als de composities die eraan voorafgingen, heeft dit schilderij een zeer spirituele kant - zoals veel van Kandinsky's werk. Hij wilde via het schilderij een spirituele verbinding tussen hem en de kijkers tot stand brengen - een kanaal dat aan beide kanten soortgelijke gevoelens opriep. Hoewel het er misschien uitziet als spatten van vormen en kleuren, zag Kandinsky een betekenis voor elke kleur en hij legde ze met een groot doel samen.
Samenstelling VII Wassily Kandinsky / WikimediaCommons
Punten (1920)
Met Points krijg je de kans om de volgende richting van de schilderijen van Kandinsky te zien. Ze werden geleidelijk meer geometrisch van vorm en Punten is een goede illustratie van hoe hij deze geometrische vormen bedacht. De twee belangrijkste elementen van zijn schilderijen waren in die tijd lijnen en punten. Beiden kregen extra betekenissen in zijn theorie; een punt is slechts een vorm in het schilderij, niet beperkt tot een specifieke kleur, maat of vorm. Lijnen zijn het resultaat van een kunstenaar die kracht uitoefent op een gereedschap, een penseel of potlood, in een specifieke richting, en zelfs de richtingen en curven (of het gebrek daaraan) van de lijnen hadden een specifieke betekenis voor Kandinsky.
Punten Wassily Kandinsky / WikimediaCommons
Op White II (1923)
Een van zijn beroemdste werken, On White II, geschilderd in 1923 (drie jaar na Points, geschilderd in 1920), laat de ontwikkeling zien die Kandinsky's geometrische schilderkunst in relatief korte tijd onderging. De lijnen zijn scherper, de vormen scherper - maar ze werden allemaal bepaald door Kandinsky's begrip van wat de verschillende lijnen en kleuren betekenden toen ze samenkwamen. Voor hem symboliseerde wit volledige stilte en volledige mogelijkheid, en wit en zwart vormen het tweede grote contrast van kleuren, dat je ook in dit stuk kunt zien.
Op wit II © Wassily Kandinsky
Verschillende cirkels (1926)
Verschillende cirkels vallen op door de manier waarop Kandinsky kleuren gebruikt, waarbij de perfecte cirkels elkaar overlappen en hun kleuren overvloeien om geheel nieuwe te vormen. De zwarte achtergrond is ook belangrijk - voor hem symboliseerde zwart de dood, maar ook hopeloosheid en niets. De andere kleuren dragen echter bij aan de algehele indruk van het stuk, dat er op het eerste gezicht nogal kleurrijk en helder uitziet, zoals vuurwerk of planeten; ze hadden elk hun eigen betekenissen, samen met de combinaties ertussen. Blauw is bijvoorbeeld een kleur die voor Kandinsky tot de hemel behoorde en bedoeld was om een diep gevoel van kalmte op te roepen.
Verschillende cirkels Wassily Kandinsky / WikimediaCommons
