Een echt Vlaams sprookje: Baldwin Iron Arm And Judith

Dit verhaal heeft een opgesloten prinses, schaking, Vikingen en een behulpzame paus. En het beste van alles: het is echt gebeurd. De kans is groot dat je nog nooit van Baldwin Iron Arm en zijn geliefde Judith hebt gehoord. Zelfs onder Belgen is dit verhaal niet erg bekend. Tijd om het record recht te zetten - hier is het verhaal van de eerste markgraaf van Vlaanderen.

Standbeeld van Baldwin I, graaf van Vlaanderen, op het stadhuis in Brugge | © Zeisterre / WikiCommons

The Iron Knight

Er is weinig bekend over het leven van graaf Baldwin voordat hij de echtgenoot van Judith werd. Het is niet eens zeker waar zijn provincie was, hoewel er wordt gespeculeerd dat hij in Vlaanderen woonde. Hoe hij zijn bijnaam kreeg, is ook onduidelijk. Sommigen beweren dat het verwijst naar zijn wapenrusting of vaardigheid in de strijd tegen de Vikingen in Vlaanderen. Anderen denken dat het komt omdat hij 'met ijzeren vuist regeerde', en een andere theorie stelt dat hij zijn bijnaam kreeg nadat hij de dochter van zijn koning had ontvoerd.

Toen Baldwin Judith ontmoette

Na een gearrangeerd huwelijk met de veel oudere koning van Wessex (ze was 15, terwijl hij ongeveer 50 was) en een ander gearrangeerd huwelijk met Æthelbald - haar voormalige stiefzoon - keerde prinses Judith terug naar huis. Haar vader, Karel de Kale, koning van West-Francia, stuurde haar naar een abdij in Soissons. Sommigen zeggen dat ze daar eigenlijk opgesloten zat in een toren. De pas 17-jarige prinses zou daar wachten tot haar vader een andere geschikte echtgenoot voor haar vond. Maar de geschiedenis had andere plannen.

In 861 bezocht graaf Baldwin de abdij en ontmoette Judith. Het is onduidelijk of Baldwin's motieven politiek of romantisch waren, maar met Kerstmis of lente (verschillende bronnen geven verschillende data) van dat jaar, ontvoerde hij haar uit de abdij. Judith vond het niet erg om gevangen te worden genomen en het echtpaar kreeg hulp van haar broer, Louis de Stammerer. In feite is het mogelijk dat Judith een hand had in de schaking - in schriftelijke verslagen staat dat Judith haar weduwiekleding was uitgewisseld en Baldwin vrijelijk had gevolgd 'door zijn instigatie en toestemming van haar broer'.

Koning Karel de Kale nam dit niet goed op en organiseerde onmiddellijk zoekacties om Judith thuis te brengen en Baldwin te vangen.

Baldwin I van Vlaanderen en zijn vrouw Judith van Frankrijk | © Beeldbank Kortrijk / WikiCommons

Op zoek naar Viking-bondgenoten

Koning Charles liet Hincmarus, de aartsbisschop van Reims, het paar excommuniceren. Hincmarus was daar waarschijnlijk maar al te graag mee bezig - hij had zich toegelegd op de strijd tegen het groeiende aantal zonden in Europa. Vooral Baldwin verdiende een zware straf.

Het echtpaar vluchtte naar het noorden, waar Baldwin probeerde te onderhandelen met de Deense Vikingleider Rorik. Uit angst dat Rorik een deal met Baldwin zou sluiten, vroeg koning Karel de Kale Hincmarus om Rorik onder druk te zetten om Baldwin niet te ontmoeten. De aartsbisschop stuurde hem een brief waarin hij hem waarschuwde Baldwin en Judith niet te beschermen. Sterker nog, hij kon zelfs geen bezoek krijgen van de geëxcommuniceerde ridder.

Rorik was een intrigerende Viking. Na de Nederlandse stad Dorestad te hebben veroverd, werd hij door keizer Lothair I als leider aanvaard. Hij had zich ook tot het christendom bekeerd. Ondanks dat hij zijn heidense wegen achter zich had gelaten en een geaccepteerde leider was geworden, vertrouwden de aartsbisschoppen hem niet. Hun vermoedens werden werkelijkheid toen Rorik de Denen plotseling aanmoedigde om in 863 in opstand te komen en Dorestad te plunderen.

Een standbeeld op een historische groep van vier huizen in Antwerpen, genaamd Boudewijn Ijzeren-Arm | © Torsade de Pointes / WikiCommons

Een behulpzame paus

Baldwin en Judith vluchtten naar Rome, waar ze probeerden te praten met paus Nicolaas I. Verrassend genoeg koos de paus hun kant in het argument en stuurde hij vriendelijk afgezanten naar koning Charles voor onderhandelingen. Maar koning Charles en Hincmarus waren niet gemakkelijk te overtuigen.

Uiteindelijk herinnerde de paus koning Charles eraan dat graaf Baldwin zo wanhopig zou worden dat hij zijn heerser van Luik zou verlaten en Rorik zou helpen - wiens troepen Frankrijk in gevaar zouden brengen. Blijkbaar hadden Rorik en Baldwin goede voorwaarden, wat niet veel goeds voorspelde.

De koning stemde met tegenzin in en het paar trouwde op 13 december 862 in Auxerre. Koning Charles was niet op de bruiloft aanwezig. Wel gaf hij Baldwin het lekenabbacy van St. Pieter in Gent en de graafschappen Vlaanderen en Waasland. De regio werd vaak aangevallen door Vikingen, maar Baldwin I slaagde erin ze terug te dringen, waardoor hij vermoedelijk de bijnaam Iron Arm kreeg.

Brugse berenlegende

Volgens de legende kwamen Baldwin en Judith onderweg naar Brugge een agressieve beer tegen. De beer stond bekend om het aanvallen van mensen die Brugge verlieten en was wit omdat hij bedekt was met sneeuw. Natuurlijk zegt de legende ook hoe Baldwin het heldhaftig heeft bestreden. Terwijl het dier op zijn achterpoten stond, spietste Baldwin het op zijn lans, met zo'n kracht dat het wapen op de boom achter de beer vastzat.

In Brugge zie je nog steeds een verwijzing naar dit legendarische berengevecht: een klein standbeeld van een beer met een schild in de muren van het Poortersloge-gebouw. Het beeld wordt liefkozend Beertje van de Loge ('Kleine Beer van de Loge') genoemd. De beer is ook te zien op het wapen van Brugge.