De eerste president van Senegal, Léopold Sedar Senghor, wordt beschouwd als een van de meest invloedrijke Afrikanen van de 20e eeuw. Als dichter verdedigde Senghor zwarte identiteit door zijn literaire werken, en als politicus toonde hij aan dat democratie en stabiliteit haalbaar waren in postkoloniaal Afrika. Hier is je gids die je moet kennen.
Achtergrond
Léopold Sedar Senghor werd geboren in het kleine kustplaatsje Joal in 1906. Senghor, de zoon van een welvarende christelijke landeigenaar, groeide op als rooms-katholiek en ging naar een kostschool die werd geleid door Franse missionarissen voordat hij naar Dakar verhuisde om in 1922 te trainen als priester. Senghor werd vanwege zijn Afrikaanse afkomst ongeschikt geacht voor het priesterschap en verwierf een plaats aan het Franse lycée in Dakar, waar zijn academische bekwaamheid werd erkend met een beurs om zijn studie in Frankrijk voort te zetten. De jonge, hoogbegaafde Senghor vertrok dus in 1928 naar Parijs en begon aan zijn "zestien jaar zwerven".
Senghor de intellectueel
Léopold Sedar Senghor was niet bang om pionier te zijn. In 1928 werd hij de eerste Afrikaan die een Franse staatsbeurs verdiende aan het Lycée Louis-le-Grand in Parijs. Zeven jaar later behaalde hij nog een prestatie als de eerste Afrikaan die een diploma 'Agrégation' (equivalent van een doctoraat) in de Franse grammatica behaalde.
Tijdens zijn studie verhuisde Senghor in literaire en intellectuele kringen in Parijs en deelde hij ideeën over taalkunde, politiek en poëzie met toekomstige Franse presidenten (Georges Pompidou, socialistische president 1969-1974) en beroemde auteurs (waaronder Paul Guth en Henri Queffélec). Het was echter zijn samenwerking met dichters van Afrikaanse afkomst, Aimé Césaire en Léon Damas, die een internationale beweging négritude opleverde.
Léopold Sedar Senghor | © Roger Pic / WikiCommons
Senghor de uitblinker
In zijn eigen woorden beschreef Senghor de negritude-beweging als 'de som van de culturele waarden van de zwarte wereld zoals ze worden uitgedrukt in het leven, de instellingen en de werken van zwarte mannen'.
De drie dichters woonden in een rijk racisme rijk en gebruikten poëzie (en later andere literaire instrumenten) als stem om de zwarte identiteit te vieren. Negritude was een bewering van kenmerkende Afrikaanse esthetiek en kenmerken; een nostalgie naar de tradities van het verleden en een voorvechter van Pan-Afrikaanse waarden. Vroege werken, zoals Senghor's Prière des Masks, waren een goed voorbeeld: het benadrukken van de voorouderlijke tradities van de Afrikaanse diaspora en het oproepen van de 'mannen van de dans' om 'de wereld ritme te leren'.
Als zodanig fungeerde de negritude-beweging als een zachte afwijzing van koloniale invloed, waardoor het zwarte bewustzijn werd vergroot en de superioriteit van de 'blanke man' werd afgewezen. Het veranderde de manier waarop de kolonisten over zichzelf dachten en legde de basis voor onafhankelijkheid.
Werken van mede-oprichter van Negritude Aimé Césaire | © RasBo / Flickr
Senghor de dichter
Door Jean-Paul Sartre beschreven als "antiracistisch racisme", was de poëzie van Senghor 'pro-zwart', maar niet noodzakelijk 'anti-wit'. Hij was een Afrikaanse nationalist en verwierp de Europese cultuur niet, maar benadrukte in plaats daarvan de verschillen tussen de twee samenlevingen: de laatste is opgebouwd uit scheiding en conflict, de eerste uit eenheid en ritme.
Senghor geloofde dat ritme een rol speelde bij de Afrikaanse manier van leven. Zozeer zelfs dat veel van zijn gedichten worden geleid door de muziekinstrumenten waarvan hij dacht dat ze ze moesten vergezellen. Naar New York zou bijvoorbeeld worden gespeeld met een jazzorkest; in het bijzonder een trompetsolo.
De kern van het werk van Senghor was echter raciale identiteit. Van het vieren van Afrikaans traditionalisme en cultuur tot het verweven van Wolof en Serer in zijn gedichten, Senghor probeerde trots op het moedercontinent te inspireren. In Femme Noire beeldt hij Senegal (Afrika) af als een 'zwarte vrouw' die hem streelde en koesterde. In een van zijn beroemdste gedichten, Dear White Brother (Poème à mon frère blanc), bespreekt hij de kwestie van 'kleur':
Beste Witte Broer, Toen ik geboren werd, was ik zwart, Toen ik opgroeide, was ik zwart, Als ik in de zon ben, ben ik zwart, Als ik ziek ben, ben ik zwart, Als ik sterf, zal ik zwart zijn.
Terwijl jij, blanke, Toen je geboren was, was je roze, Toen je opgroeide, was je wit, Als je in de zon bent, ben je rood, Als je het koud hebt, ben je blauw, Als je bang bent, ben je zijn groen, als je ziek bent, ben je geel, als je sterft, ben je grijs.
Welnu, van ons twee, wie is de gekleurde?
Op staatsbezoek aan Nederland, 1974 © Bert Verhoeff / WikiCommons
Senghor de 'dichter-politicus'
De idealen van negritude ondersteunden de beweging van Senghor naar het politieke rijk. In 1945 stond de nieuwe grondwet van de Franse Vierde Republiek Afrikaanse vertegenwoordiging in de Franse Assemblee toe. Senghor werd naar behoren gekozen voor Senegal-Mauritanië - hetzelfde jaar publiceerde hij zijn eerste dichtbundel, Chants d'Ombres ('Shadow Songs').
Drie jaar later was Senghor mede-oprichter van het Senegalese Democratische Blok, dat de Senegalese verkiezingen zou winnen en Senghor zou inbrengen in de Vergadering van zijn eigen Senegalese partij (eerder verkozen op de Franse afdeling van de Workers International (SFIO-ticket)). Hij publiceerde ook Hosties Noires ('Black Victims'), een verzameling gedichten die hij schreef terwijl hij in de Tweede Wereldoorlog gevangen zat, en die de behandeling belichtte van koloniale soldaten die dienstplichtig waren aan alle Afrikaanse eenheden in het Franse leger.
Ooit de pionier, zou Senghor in de jaren vijftig de eerste Afrikaanse minister in een Franse regering worden voordat hij in 1960 de eerste president van Senegal zou worden. Hij zou twintig jaar dienen, voordat hij de eerste Afrikaanse postkoloniale leider werd die vrijwillig aftrad.
President Senghor arriveerde in 1980 in de Verenigde Staten | © Unknown / WikiCommons
