Okwui Enwezor is curator, kunstcriticus en leidende figuur in de kunstwereld, benoemd tot directeur van de galerie Haus der Kunst in München in 2011 en was directeur van de prestigieuze Biënnale van Venetië. Geboren in Nigeria, zijn wortels zijn intrinsiek verbonden met zijn carrièrepad, en zijn verlangen om hedendaagse Afrikaanse kunst te presenteren buiten de verwesterde clichés blijft zijn curatoriale en artistieke keuzes vormgeven.
Okwui Enwezor, Haus der Kunst, 2011, foto door Andreas Gebert
Volgens zijn Wikipedia-vermelding is 'Okwui Enwezor een in Igbo geboren, in Nigeria geboren Amerikaanse curator, kunstcriticus, schrijver, dichter, opvoeder en gespecialiseerd in kunstgeschiedenis.' Als Enwezors naam wordt genoemd, is zijn nationaliteit altijd een voorvoegsel. In dit tijdperk van globalisering heeft de kunstwereld een dialoog gezien die nationale grenzen overschrijdt en bijna naadloos verdeelt; maar zelfs in deze afgebakende sfeer lijkt het nog steeds onmogelijk om je van je af te schudden. Enwezor heeft dit echter niet betwist, maar heeft het omarmd en gebruikt zijn diasporische en gevarieerde verleden om zijn curatoriële, publicatie- en artistieke activiteiten in het algemeen te informeren.
Gevel Haus der Kunst, Haus der Kunst, 2012. Foto door Maximilian Geuter
Enwezor werd geboren in 1963 in Nigeria en verhuisde in 1982 naar New York om te studeren aan de New Jersey City University. In 1993 begon hij met Nka Journal, een driejaarlijkse publicatie die hedendaagse Afrikaanse kunst aan een bredere sfeer blootstelt. Afrikaanse kunst heeft in de wijdere wereld nauwelijks meer aandacht dan de traditionele, antropomorfe trope, en een westers perspectief ziet de hedendaagse kunst vaak als een categorie die onder deze categorie valt of als een directe reactie ertegen. Het tijdschrift publiceren met twee mede-Afrikanen - Salah Hassan en Chika Okeke-Agulu - Nka vermijdt deze valkuilen duidelijk. Inhoud komt grotendeels van het continent en niet daarbuiten, dus de gepresenteerde kunstenaars en argumenten lopen voorop in het hedendaagse artistieke debat in Afrika.
Toch zijn de activiteiten van Enwezor zeker niet beperkt tot publiceren, en het is in de curatoriale sfeer dat hij de grootste professionele bijval heeft gezien. Na in 1996 een fototentoonstelling in het Guggenheim te hebben samengesteld, is de carrière van Enwezor gestaag gegroeid. Zijn credits zijn nu te veel om op te noemen, verspreid over München, New York, Johannesburg en Londen, om er maar een paar te noemen; de galerijen en kunstenaars waarmee hij heeft samengewerkt, lezen als een catalogus van enkele van de belangrijkste machtsspelers in de kunstwereld, die zijn algemene positie binnen de artistieke sfeer weerspiegelen. Hij was met name artistiek directeur van de biënnale van Johannesburg in 1997; Artistiek directeur van Documenta 11 in Kassel, Duitsland (1998-2002); en curator van Century City at the Tate Modern (2001).
De 29 vrouwen van de ANC Women's League worden door de politie gearresteerd omdat ze demonstreren tegen de vergunningswetten, die hen verboden om op 26 augustus 1952 townships binnen te gaan zonder vergunning. Haus der Kunst | Courtesy the Jürgen Schadeberg
Meer recentelijk werd Enwezor in 2012 benoemd tot artistiek directeur van de La Triennale in Parijs, gevestigd in het Palais de Tokyo. Uit deze show blijkt - samen met de talloze anderen op zijn lange cv - dat de curator er belang bij heeft de nationale identiteit in de huidige tijd te onderzoeken. De titel, Intense Proximity verwijst naar de verschillende, soms tegenstrijdige netwerken en relaties die nu wereldwijd tot stand komen. In de begeleidende pers voor de tentoonstelling schreef Enwezor dat het doel niet was "om manieren te bestuderen waarop hedendaagse samenlevingen een gedeelde ruimte kunnen ontwikkelen waar deze gemeenschappen samen kunnen leven. De vraag gaat meer over hoe om te gaan met de disjuncties, de dichtheid van onze etnocentrische processen die op identiteit zijn gebaseerd. ”
De show toonde werk dat zich uitstrekte van Walker Evans 'African Negro Art-serie tot hedendaagse beoefenaars zoals Chris Ofili en de Zuid-Afrikaanse Guy Tillim, en probeerde de oorsprong van kunstenaars niet te negeren of voorbij te gaan. Het riep eerder voortdurende vragen op over hoe iemands geschiedenis iemands werk kan informeren en hoe het wordt ontvangen, of deze kaders kunnen worden overtroffen, en verder, of ze dat zouden moeten zijn.
Rechtse groepen verzamelen zich op het kerkplein van Pretoria om de woede te uiten over de pogingen van de regering van FW de Klerk om het land te transformeren, 1990. Haus der Kunst, met dank aan Graeme Williams
Na deze indrukwekkende show - die alom in hoog aanzien staat - heeft Enwezor een fototentoonstelling samengesteld, getiteld Rise and Fall of Apartheid: Photography and the Bureaucracy of Everyday Life in New York's International Center of Photography, dat op 6 januari 2013 sloot. 500 foto's, films, boeken en archiefdocumenten, Rise and Fall
was een poging om de alledaagse implicaties van de Apartheid te begrijpen voor degenen die onder haar heerschappij leefden. Hoewel het misschien een meer histografische show was dan La Triennale, probeerde Enwezor toch het perspectief van de buitenstaander op dit regime tegen te gaan. Het brede aanbod en de diverse mediabronnen gaven de kijker een gedecentraliseerde blik op de apartheid, terwijl de opname van persbeelden keek naar de esthetische fetisjering van wat in werkelijkheid een gruwelijke situatie was. Vervolgens verhuist de tentoonstelling naar Haus der Kunst in München (15 februari - 26 mei). Enwezor is momenteel directeur van Haus der Kunst: het is duidelijk dat zijn carrière geen tekenen vertoont van een meedogenloos tempo.
Het is dan ook duidelijk dat de oorsprong van Enwezor zijn artistieke en curatoriële beslissingen blijft informeren. De mondiale kunstwereld heeft maar weinig figuren uit Afrika die een niveau als Enwezor hebben bereikt, en het getuigt van zijn integriteit dat hoewel zijn curatoriale kredieten een duidelijke geopolitieke neiging hebben, hij nooit toegeeft aan tokenisme of teruggevallen is op moe clichés van wat de westerse wereld van Afrikaanse kunst verwacht. Met zo weinig tijdgenoten van vergelijkbare achtergronden is het misschien onvermijdelijk dat zijn nationaliteit Okwui Enwezor voor een deel is gaan definiëren. Maar zoals hij blijft demonstreren, kan dit worden gebruikt als een hulpmiddel om zijn artistieke stem te informeren en zelfs ten goede te komen.
In 2015 werd Enwezor benoemd tot directeur van de sector Beeldende Kunst voor de Biënnale van Venetië, die toezicht hield op de conceptualisering en curatie van de show van de invloedrijke tentoonstelling 2015. Getiteld All the World's Futures, de Biënnale van 2015 weerspiegelt Emwezors altijd aanwezige interesse in de verweven relaties tussen verschillende landen.
