Elke kunststroming heeft zijn uitbraakster wiens naam, kunstwerk en levensverhaal onlosmakelijk verbonden worden met de stijl. Maar soms is de 'ster'-artiest van een beweging niet degene die haar het meest heeft beïnvloed; het was eerder iemand die minder bekend was. Dat is het geval met Clyfford Still, die algemeen wordt gecrediteerd voor het lanceren van de Abstract Expressionistische beweging, die zijn bekendere Jackson Pollock opleverde. We ontdekken meer over Clyfford Still en zijn artistieke visie.
Still werd geboren in 1904 in Grandin, North Dakota en bracht zijn jeugd door in Spokane, Washington en Alberta, Canada, ver van New York City, waar de gemeenschap van abstract expressionisme vorm begon te krijgen. Toch produceerde hij zijn vormende werken daarentegen tijdens verschillende onderwijsposten aan de westkust, eerst in de staat Washington en later in San Francisco. Hij vond troost in de sereniteit van de West Coast-levensstijl en geloofde niet dat een verhuizing naar New York nodig was.
Pas in de jaren veertig trad Still toe tot de scene in New York en associeerde hij zich met de twee galerijen die Abstract Expressionist art-the Art of This Century en Betty Parsons Galleries lanceerden. Toch raakte Still snel ontgoocheld over hoeveel macht de galerijen over kunstenaars hadden. In tegenstelling tot zijn collega's Jackson Pollock, Mark Rothko, Willem de Kooning en Barnett Newman, koos Still er toch voor om zichzelf uit het epicentrum van de abstract-expressionistische scene te verwijderen. Hoewel er veel vraag naar zijn werk was, weigerde hij te antwoorden aan galeriehouders, curatoren en verzamelaars die de kunstwereld domineerden.
In plaats daarvan nam Still begin jaren vijftig de beslissing om de volledige controle over zijn werk te behouden. Hij verbrak alle commerciële banden met vooraanstaande galeriehouders, zoals Betty Parsons. Vanaf dat moment werd Still teruggetrokken en kwam het alleen naar voren voor grote tentoonstellingen. Zijn verlangen om controle over zijn eigen werk uit te oefenen ging ten koste van zijn nalatenschap: een 'uitverkoop' was hij niet.
Het is moeilijk voor te stellen dat Still zijn felle liefde voor controle heeft als hij naar zijn schilderijen kijkt, die een gevoel van chaos en vrijheid verbeelden. Zijn dramatische penseelvoering, ruimtegebruik en minachting voor vormen creëren een sfeer van wanorde. Zeer weinig van zijn werken proberen zich te conformeren aan traditioneel gebruik van kleur, figuren of schaal. Het kunstwerk waarin hij de meeste controle toont, is passend dat van zijn zelfportret.
Vanaf het moment dat hij in de jaren veertig naar New York verhuisde tot aan zijn dood in 1980, gaf hij de controle over zijn kunst nooit op. Tot op de dag van vandaag zijn er maar heel weinig stukken verkocht of tentoongesteld - precies zoals hij het wilde.
In zijn testament bepaalde Still dat zijn landgoed - 825 doeken, 1.575 werken op papier en drie sculpturen - alleen werd nagelaten aan een Amerikaanse stad die ermee instemde om een permanente ruimte exclusief voor zijn kunst te creëren. Hij bepaalde ook dat zijn werk nooit verkocht, weggegeven of geruild kon worden. Ondanks de strikte voorwaarden grepen veel kunstinstellingen de kans om zijn postume verzoek te honoreren. In de loop van de volgende twee decennia wees zijn weduwe, Patricia Still, meer dan een dozijn aanbiedingen af, waaronder die van de Whitney, MASS MoCA, het Denver Art Museum en de gemeenten Baltimore en Atlanta.
Jaren gingen voorbij voordat de toenmalige burgemeester van Denver, John Hickenlooper, Patricia Still uiteindelijk overhaalde om de stad toe te staan een museum te creëren dat exclusief was gewijd aan de kunst van Still, precies volgens de specificaties in zijn testament.
Als Clyfford Still weinig bekend is binnen de abstract-expressionistische beweging, is het niet vanwege gebrek aan talent. Hij koos er bewust voor om zijn werk decennialang voor het publiek te beschermen. Gelukkig wordt zijn kunst vandaag gevierd en opengesteld voor het publiek in het Clyfford Still Museum in Denver, dat het werk van Still in 2004 onthulde nadat het bijna dertig jaar privé verborgen was geweest.
Door Rachel Solomon
