Het meest geliefde instrument van Griekenland, de bouzouki, is een gemakkelijk herkenbaar snaarinstrument dat nog steeds erg lijkt op zijn voorouder, de pandoura. De bouzouki creëert een duidelijke overgang van de oudheid naar de hellenistische periode en is wat het nu is, dankzij een constant heen en weer rijden tussen Griekenland en het Oosten.
In de oudheid werd de pandoura, een instrument met een lange hals en een ronde buik, al erkend als import uit het Oosten. Het succes was te danken aan de mogelijkheid om ondanks het beperkte aantal snaren een overvloed aan geluiden te produceren. Het instrument was bekend bij veel pre-Helleense culturen uit het Midden-Oosten en Azië en was nauw verwant aan de luit.
Door onderzoek van recent ontdekte oude muurschilderingen en sculpturen, werd ontdekt dat de bouzouki bestond tijdens het Byzantijnse tijdperk en bekend stond als thampoura of tampoura.
Bouzouki | © Dave Fey / Flickr
Later werd de bouzouki, afgeleid van de Turkse 'bozuk' en nauw verwant aan de Turkse saz en de Aziatische tanbur, opnieuw geïntroduceerd en naar Griekenland gebracht door immigranten uit Klein-Azië en Turkije begin 1900. Samen met het instrument brachten de Griekse vluchtelingen de smyrneika (liederen) mee, waarin ze de Al Oud speelden, of Outi zoals ze het noemden. Dat instrument werd snel vervangen door de bouzouki, en de smyrneika beïnvloedde de rebetiko, een muziekstijl met urban populaire liedjes.
Saz-speler | © Henryk Kotowski / WikiCommons
De bouzouki integreerden langzaam traditionele orkesten en tegen het einde van de jaren twintig ontstonden de eerste bouzouki-orkesten zoals de legendarische band Tetras, opgericht door Markos Vamvakaris, met drie bouzoukis (Vamvakaris, Delias en Pagioumtzis) en een baglama (Mpatis), die het lot van de bouzouki als soeverein instrument.
De trichordo bouzouki heeft drie paar snaren, elk op dezelfde manier gestemd, volgens een patroon van 're', 'la', 're' (d, a, d), waarbij de 're'-snaar de basis is voor de melodie, terwijl de 'la' en tweede 're' snaren worden gebruikt voor het spelen van akkoorden. Tegenwoordig wordt de bouzouki gespeeld met een plectrum, maar in het verleden werd er gespeeld met een veer of een stuk hout gesneden uit een kersenboom, wat hielp om het kenmerkende geluid van de bouzouki te creëren.
Snaarinstrumenten | © Decnaojbon / WikiCommons
In de jaren vijftig werd de bouzouki met vier paar snaren of tetrachordo geïntroduceerd, omdat de drie snaren de muzikant beperkten om alleen rebetika-liedjes te spelen. Daarom openden de vier snaren de mogelijkheden van het instrument. Deze werden gestemd op een 'c, f, a, d' manier, waarbij de gespeelde akkoorden vergelijkbaar waren met die op een gitaar. Wat echter verschilt van de gitaar, zijn de taxim, een duidelijk kenmerk van de bouzouki.
Gedefinieerd als een melodische muzikale improvisatie die voorafgaat aan de uitvoering van een traditioneel muziekstuk, is de taxim een integraal onderdeel van rebetika-liedjes, en omdat het afhankelijk is van het ritme en de betekenis van het lied, vereist het dat de speler veelzijdig is. Om te kunnen improviseren en een taxim correct te kunnen spelen, moet de bouzouki-speler namelijk vertrouwd raken met de verschillende ritmes en melodieën.
In de jaren zestig kreeg Griekse muziek snel wereldwijde erkenning. Het dynamische Griekse geluid, gekenmerkt door de dynamische bouzouki-tonen en de ongebruikelijke ritmes van Griekenland, bekoorde al snel liefhebbers van traditionele muziek. En hoewel de bouzouki het belangrijkste hoofdinstrument was en nog steeds is van de rebetika- en laika (volks) liedjes, werd het snel gebruikt in verschillende muziekgenres over de hele wereld, waaronder jazz-, rock- en volksmuziek.
Luca Giacometti tijdens het spelen van bouzouki | © Donquijote82 / WikiCommons
In het begin van de 20e eeuw speelden de rebeten de bouzouki en de baglama, een kleinere versie van de bouzouki die werd gebruikt om de compositie een nauwkeurig vibrato-geluid te geven.
Met wat creativiteit en lef kan de bouzouki worden gebruikt om unieke en intrigerende muzikale composities te creëren.
Geïnteresseerd in de fascinerende wereld van de bouzouki en rebetika? Hier is een documentaire over deze muziekstijl die het Griekse volk zeer dierbaar is:
