Het is ongeveer zes decennia geleden dat Ghanese kunstenaars, met name Ga-ambachtslieden die op het kustgebied van Nungua tot Labadi wonen, een niche voor zichzelf begonnen te bouwen als spectaculaire kistmakers. Hun passie is het maken van grafkisten die mensen ertoe aanzetten het raadsel van de dood te heroverwegen als een onafscheidelijk, primair en van harte gedenkwaardig punt in de cirkel van het leven.
Het onconventionele artistieke streven
In Ga-taal worden fantasiedoodskisten abebuu adekai genoemd, wat spreekwoordelijke dozen of doodskisten betekent. Het kan tot drie maanden duren voordat de kunstenaars de methode en de esthetiek van carving-doodskisten voor de laatste riten van de overledene opnieuw hebben ontworpen. Desalniettemin vervangen hun werken de stoïcijnse mahoniehouten kisten met koperen handvatten en grillige handgesneden sculpturen. Hun stukken zijn misschien van korte duur en gaan direct na de bouw de grond in, maar soms worden ze ritueel geparadeerd en worden ze zelfs verzameld en tentoongesteld als kunst.
Tijdens begrafenissen aan de kusten van Groot-Accra zwermen dansers, muzikanten en begrafenisondernemers naar Jamaica - de lokale Ga vermengd met Pidgin Engelse volkszang met handdrums en bellen. De traditionele Ga-uitdrukking van uitstraling om de overledenen weg te leiden is opmerkelijk, en je zou misschien dragers tegenkomen die een kleurrijk beeld van een bierfles, microfoon, kreeft, zalm, camera, vliegtuig of kist met rijstzakken dragen.
Daniel Mensah (Hallo) in 2006, (c) Foto Regula Tschumi / Wikimedia Commons
De overgrootvader van fantasiekisten: Kane Kwei
De werkplaats van Kane Kwei (1924-1992), die is vastgemaakt tussen een kapperszaak en een kledingwinkel in Teshie, verzendt jaarlijks tot 100 doodskisten naar Ghanezen die in het buitenland wonen, evenals naar buitenlandse verzamelaars.
De oorsprong van het vak hangt samen met het verhaal van een traditionele Ga-leider die een sculptuur in de vorm van een cacaoboon heeft besteld. Deze leider stierf kort daarna en het meubilair werd omgebouwd tot een doodskist voor de begrafenis. Kane Kwei volgde dit op met een kist in de vorm van een vliegtuig voor zijn grootmoeder, wiens droom het was om een vliegervaring te hebben.
Kane Kwei Timmerwerkplaats, (c) Wikimedia Commons
'Ik heb ervoor gekozen om te werken om het verhaal van mijn opa te behouden'
Eric Adjetey Anang, de kleinzoon van Kane Kwei, begon op achtjarige leeftijd in de werkplaats van dienst te zijn. In 2009 was zijn werk te zien in Coca-Cola's Aquarius tv-advertentie. Hij heeft werk getoond in Dakar, Milan Design Week en het Royal Ontario Museum, maar een van zijn meest populaire uitspraken was in 2014, toen hij een viskist bouwde en deze met plastic vulde om de afvalkwesties van Philadelphia te bespreken. Op een residentie van de Universiteit van Madison sprak Anang met een pistoolvormig stuk Amerika's wapengeweld aan.
Eric Adjetey Anang, Aalborg, Denemarken 2013, (c) Wikimedia Commons
Paa Joe, de leeuw uit het hiernamaals
Joseph Ashong, AKA Paa Joe, was een leerling bij zijn oom, Kane Kwei's studio toen hij een tiener was. In 2014 maakte zijn kist in de vorm van een Porsche indruk op een veiling in Londen door af te sluiten op $ 9200. In 1976 gebruikte Paa Joe zijn startup om Daniel Mensah (AKA Hallo), Eric Kpakpo en Kudjoe Affutu op te leiden, die vertrokken met hun eigen bloeiende begrafenismeubilair.
Tegenwoordig heeft de 70-jarige - die door The Independent is beschreven als 'de man die het plezier in de begrafenis legt' en door East End Film Festival als een 'grootvader van de fantasie-kisthandel' - zijn grillige hout heeft gehad -gravures gekocht door Amerikaanse presidenten, terwijl een video die over hem is gemaakt om zijn verhaal te vertellen, door Amazon is gekocht als onderdeel van 40 films die zijn vertoond op het SXSW Film Festival 2017.
Paa Joe inspecteert zijn Ahenema-sandaalkist, (c) Wikimedia Commons
