Tegen het einde van zijn leven hield Malcolm X, leider van de burgerrechten, een toespraak in de prestigieuze zalen van de Oxford University Student Union in het Verenigd Koninkrijk. Deze toespraak zou dienen als een kristallisatie van zijn politieke filosofie en zijn begrip van de aard van het racisme, dat onlangs een radicale verschuiving had ondergaan.
Ed Ford, fotograaf van World Telegram-staf / Wiki Commons
'Elke keer dat je leeft in een samenleving die zogenaamd gebaseerd is op wet en die haar eigen wetten niet handhaaft omdat de huidskleur van een man toevallig verkeerd is, dan zeg ik dat die mensen gerechtvaardigd zijn om alle middelen te gebruiken die nodig zijn om gerechtigheid te bewerkstelligen wanneer de regering kan ze geen gerechtigheid geven. '
Controversief voor sommigen, revolutionair voor anderen, werd bovenstaande verklaring uitgesproken door Malcolm X tijdens een openbaar debat in de Oxford Union Society in december 1964. Bij deze gelegenheid Malcolm X, of El-Hajj Malik El-Shabazz - de naam die hij officieel aannam maanden eerder - was speciale gast van de debatvereniging van de Universiteit van Oxford. Hij werd uitgenodigd om deel te nemen aan een debat over de motie dat 'extremisme bij de verdediging van vrijheid geen ondeugd is, matiging bij het nastreven van rechtvaardigheid geen deugd'. Oorspronkelijk verklaard door de Amerikaanse republikeinse senator Barry Goldwater eerder dat jaar, bood de besproken motie Malcolm X een unieke kans om zijn nieuw ontwikkelde politieke en humanitaire ideeën uit te drukken en de systematische vertekening van zijn imago in de VS en Europa aan te pakken. Bovenal bood het de gelegenheid voor Malcolm X om een laatste maar eeuwigdurend voorbeeld van zijn revolutionaire gedachte achter te laten: 'rechtop staan in het hart van de oudste, belangrijkste universiteit van de westerse wereld'.
Beroemd om de aanval op wat hij zag als het inherente racisme van blanke mensen, evenals zijn zwarte radicalisme, wordt Malcolm X vooral herinnerd als de leidende ideologische woordvoerder van de natie van de islam. Hoewel de mythe van Malcolm X als de jonge getto-outlaw die een radicale politieke prediker werd nadat hij uit de gevangenis was vrijgelaten, vrij algemeen bekend is, is de belangrijke openbaring die hij ervoer na zijn splitsing met de NOI in 1964 en regelmatige bezoeken aan Afrika en het Midden-Oosten aanzienlijk minder verkend.
Malcolm X's laatste levensjaar was een periode van snelle ontwikkeling van zijn politieke en filosofische denken. Gezien zijn constante reizen en externe zorgen tijdens de periode, manifesteerde dit moment van herziening en verbetering zich in zijn expositie in Oxford Union. Politicoloog en specialist van Malcolm X, Saladin M. Ambar beschouwde deze presentatie als 'een expositie van bijna dertig minuten die misschien wel de beste weergave is van Malcolm X's ultieme opvattingen over ras, Amerikaanse politiek en wat alleen universele mensenrechten genoemd kunnen worden'.
Marion S. Trikosko, US News & World Report Magazine / Wiki Commons
Zijn talrijke ontmoetingen en uitwisselingen met Afrikaanse leiders, maar vooral zijn reis naar Mekka, bepaalden een verbreding van zijn eerdere ideeën over ras en het besef dat witheid niet noodzakelijkerwijs raciale haat of overheersingspatronen inhield. Zich baserend op zijn ervaringen binnen andere multiculturele en multi-etnische samenlevingen, herzag X de premissen van zijn politieke en filosofische argumenten en richtte hij zijn kritische analyse op de westerse macht, die gebaseerd was op raciale verdeeldheid. In die zin behandelt de toespraak van Malcolm in de Oxford Union het thema van zwarte uitbuiting binnen de ongrijpbare Amerikaanse democratie, maar plaatst deze realiteit ook in een historisch koloniaal scenario dat vergelijkbare fenomenen heeft voortgebracht, zoals het Belgische kolonialisme en het Amerikaanse imperialisme in Congo, of de Zuid-Afrikaanse apartheid.
Tijdens verschillende momenten van het debat onthulde Malcolm X zijn geloof in belangrijke verlossende doelstellingen, zoals het bevorderen van burger- en mensenrechten, het overwinnen van 'racialisme', het blootleggen van de rol van hegemoniale media en het aanmoedigen van panafrikanisme. Deze politieke en filosofische openbaring bepaalde Malcolm's benadering van figuren als Martin Luther King Jr., Ernesto 'Che' Guevara en Kwame Nkrumah, evenals zijn idealisering van de Organisatie van Afro-Amerikaanse Eenheid. De nieuwe niveaus van kritisch bewustzijn, organisatorische capaciteit en invloed die Malcolm X in 1964 aannam en die in zijn toespraak in Oxford Union kunnen worden opgesomd, plaatsten hem als een van de meest opmerkelijke voorlopers van postkoloniale kritiek, en een groot ongemak voor conservatieve macht in de westerse wereld.
Bekijk de toespraak van Malcolm X hieronder:
Lees ons artikel over de controverse over zijn acceptatie in de Nebraska Hall of Fame om meer over Malcolm X te lezen.
