Veel schaakliefhebbers beschouwen de Cubaanse wereldkampioen schaken José Raúl Capablanca nog steeds als de beste speler die ooit heeft geleefd. Tijdens zijn leven was hij veel bekender dan al zijn rivalen. Capablanca was ontspannen en sociaal, en bekleedde zelfs een officiële positie als ambassadeur van zijn land in het algemeen.
Geboren in Havana in 1888, was Capablanca een wonderkind. Het verhaal van hoe hij de regels leerde, is het spul van de legende in het schaken. Op een middag, terwijl hij zijn vader met een buurman zag spelen, wees hij op een illegale zet, voordat hij zijn vader in de volgende wedstrijd sloeg.
Op achtjarige leeftijd was hij een groot succes bij de wereldberoemde schaakclub in Havana en op zijn twaalfde won hij het Cubaanse kampioenschap. Als tiener toerde hij in schaakclubs in de Verenigde Staten, voordat hij aan de University of Columbia verbleef, en hij verliet om zich fulltime aan schaken te wijden.
José Raúl Capablanca | © Unknown / WikiCommons
Zijn eerste grote internationale succes was op het San Sebastian-toernooi van 1911, dat hij alleen met een speciale dispensatie had mogen betreden - Capablanca miste de formele toernooikwalificaties die van de deelnemers waren vereist. Verschillende meesters klaagden over de voorkeursbehandeling, maar hij kwam op de eerste plaats en versloeg degenen die hadden geklaagd.
In het glamoureuze toernooi van 1914 in Sint-Petersburg - dat intens internationale media-aandacht kreeg - moest Capablanca het opnemen tegen de regerend wereldkampioen dokter Edmund Lasker, een geduchte Duitse wiskundige en filosoof. Capablanca won de eerste sectie maar werd tweede voor Lasker in het algemeen.
Omdat beide de andere concurrenten ver vooruit waren, had Capablanca zijn recht op een wereldkampioenschapswedstrijd met Lasker gevestigd. De Eerste Wereldoorlog vertraagde dit nog eens zeven jaar, maar toen ze eindelijk speelden, won de Cubaan overtuigend.
Als regerend wereldkampioen won Capablanca een opmerkelijk deel van zijn wedstrijden. Hij had een beroemde snelle, moeiteloze stijl die tot op de dag van vandaag nog steeds enorm wordt bewonderd. Hoewel hij invloedrijke boeken over schaken schreef, hield hij niet van studeren - in tegenstelling tot andere spelers besteedde hij niet veel uren aan het verkennen van eindspelen en openingen.
Schaakbord © OrcaTec / Pixabay
Zijn ontspannen charme was ongebruikelijk in de hoogste niveaus van de schaakwereld. Op een keer vertelde hij joviaal een tegenstander die hij zojuist had verslagen: "Ik hou ervan om dokter Vidmar te spelen - hij is mijn vlees!" Bij een ander evenement troostte hij de zichtbaar angstige vrouw van Lasker door te zeggen dat haar man de wedstrijd tegen hem won.
Misschien is Capablanca uiteindelijk zelfgenoegzaam geworden. In 1928 werd hij geslagen door zijn naaste rivaal, de Rus Alexander Alekhine, een verlies dat velen de schuld gaven van ondervoorbereiding.
Hoewel Capablanca nog vele successen had, kon hij helaas nooit een terugwedstrijd met Alekhine regelen.
Toch is Capablanca's moeiteloze vaardigheid nog steeds legendarisch in schaakcirkels. Hij was vergelijkbaar met de tennisser Roger Federer of de voetballer Lionel Messi.
Hij was ook een belangrijke ambassadeur van het spel. Er wordt nog steeds een jaarlijkse wedstrijd gehouden ter ere van Capablanca, elk jaar in Havana, Cuba. Latere wereldkampioen Mikhail Botvinnik geloofde dat zijn boek Chess Fundamentals het grootste schaakboek was dat ooit is geschreven.
Schaken in Havana, Cuba | © Pashi / Pixabay
Zelfs de Amerikaanse detective-schrijver Raymond Chandler - wiens boeken Hollywood-films als The Big Sleep en The Long Goodbye inspireerden, was een grote fan. Zijn privédetective-hoofdrolspeler Philip Marlowe speelt graag de beroemdste games van Capablanca, zoals in deze beroemde scène uit The High Window, waarin Marlowe vertelt:
"Het was nacht. Ik ging naar huis en trok mijn oude huiskleren aan, zette de schaakstukken uit, mengde een drankje en speelde over een andere Capablanca. Het ging negenenvijftig zetten. Prachtig koud meedogenloos schaken, bijna griezelig in zijn stille onverzoenlijkheid
Daarna droeg ik mijn glas naar de keuken, spoelde het af en vulde het met ijswater en stond aan de gootsteen en nipte ervan en keek naar mijn gezicht in de spiegel. 'Jij en Capablanca, ' zei ik. '
Humphrey Bogart en Lauren Bacall uit de filmversie van The Big Sleep | © National Motion Picture Council / WikiCommons
