Het lijdt weinig twijfel dat de taal die door Macedoniërs wordt gesproken een oude is, hoewel de kwestie van de classificatie ervan tot felle argumenten heeft geleid. Sommigen beweren dat het Macedonisch niet echt een taal is - alleen een Bulgaars dialect - terwijl anderen beweren dat het helemaal niet 'Macedonisch' mag worden genoemd (omdat dat ook de naam is van een regio in Noord-Griekenland). Wees gerust: hier om te worstelen met de moeilijke vragen en de geschiedenis van de taal uit te pakken, is Culture Trip.
Marktplaats in het oude centrum van Skopje op een mooie zomerdag, Macedonië © SF / Shutterstock
Skopje, de Macedonische hoofdstad, is een fascinerende plek. De omringende flora voelt mediterraan aan, hoewel het land niet aan zee grenst. De belangrijke gebouwen - of de gebouwen waarvan je denkt dat ze belangrijk zijn - zien er Grieks uit. Ernaast staan andere soorten gebouwen, die bekend voorkomen bij iedereen die in het voorheen communistische Oost- en Midden-Europa heeft gereisd. En gepleisterd op die gebouwen en onder die mediterrane flora is de enige concrete markering die je vertelt dat je in een Slavisch land bent: Cyrillisch alfabet.
Architectuur en gebouwen van Skopje City © Authentiek reizen / Shutterstock
In Skopje staat ook een standbeeld van de man die een vroege versie van Cyrillic heeft gemaakt en er postuum zijn naam aan heeft gegeven. Tussen witte zuilen en brons, in toga geklede koningen en krijgers, zijn er twee bebaarde figuren die er duidelijk religieus uitzien en symbolen vasthouden om hun positie te bewijzen: een gestileerde herdersstaf en een boek. Deze twee mannen zijn de heiligen Cyril en Methodius, vereerd in de Slavische wereld vanwege de diensten die ze aan de taal hebben betaald en de mensen die al zijn varianten spreken.
Sculptuur in Skopje © SF / Shutterstock
Tegenwoordig hebben experts de neiging om de Slavische talen in drie takken te groeperen: de oostelijke tak, die Russisch, Oekraïens en Wit-Russisch omvat; de westerse tak bestaat uit Tsjechisch, Slowaaks, Pools en een aantal minderheidstalen; evenals de zuidelijke taal, de talen van voormalig Joegoslavië (Sloveens, Kroatisch, Servisch, Bosnisch en Montenegrijns) plus Bulgaars en Macedonisch. Toen Cyril en Methodius in de 9e eeuw op aarde rondliepen, waren deze talen echter nog maar net begonnen te differentiëren.
Deze twee uiteindelijke heiligen, die uit het gebied rond Thessaloniki kwamen in wat toen het Byzantijnse rijk was, kregen een gigantische taak: de christenen van Moravië christeniseren. Als die naam vandaag overeenkomt met de zuidoostelijke helft van Tsjechië, duidde het toen een gebied aan dat zich uitstrekte van Zuid-Polen tot West-Hongarije. Omdat ze zelf Slaven waren, waren de twee monniken goed uitgerust om zich te mengen met hun noordelijke tegenhangers. Ze waren ook in staat om te doen wat geen van de noordelijke Slaven ooit had geprobeerd: de Bijbel vertalen in een taal die begrijpelijk zou zijn voor de onbekeerde massa.
Architectuur en gebouwen van Skopje, een van de verschillende steden die gemakkelijk vanuit Kosovo op één dag kunnen worden bezocht © Authentic travel / Shutterstock
Er was echter geen versie van de Slavische taal gecodificeerd, en om het eerst op te schrijven moest er een taal worden gecreëerd die zijn geluiden kon vastleggen. Ze deden dit met het Glagolitische alfabet, dat voor moderne ogen runisch of zelfs Tolkien-achtig lijkt. Dit zou uiteindelijk worden gevormd tot het eenvoudigere maar eveneens bruikbare Cyrillische alfabet, dat nu de standaard is in veel landen in de Slavische wereld, waaronder de voormalige Sovjet-Unie, ook het huidige Macedonië. Met die fascinerende voorloper van het Cyrillisch schreven ze een taal op die nu bekend staat als Oudkerkslavisch.
De taal die de heiligen Cyril en Methodius codificeerden en gebruikten voor hun vertaling van de bijbel was in wezen de taal die ze spraken, die op dat moment wederzijds verstaanbaar was - hoewel waarschijnlijk niet hetzelfde dialect - met Moravisch Slavisch. Het is echter moeilijk om dit dialect een naam te geven. De heiligen waren Slaven uit Grieks Macedonië, niet uit het land dat nu bekend staat als Macedonië. Ze kwamen ook niet uit wat nu Bulgarije is. Natuurlijk, als je het hebt over de 9e eeuw, moet je onthouden dat twee Slaven van die drie plaatsen elkaar zouden hebben kunnen begrijpen.
Volksgroep Albanese cultuurvereniging Jahi Hasani uit Cegrane, Macedonië | © Zvonimir Atletic / Shutterstock
In de eeuwen daarna hebben de Slavische talen zich ontwikkeld tot het punt waarop een Macedoniër die Moravië bezoekt waarschijnlijk zo ongeveer een paar items op een menu zou kunnen uitkiezen, en niet veel meer dan dat. Een Macedoniër in Bulgarije zou het echter veel beter kunnen doen. De talen lijken zo op elkaar dat Bulgaren het Macedonisch niet universeel erkennen als hun eigen taal, sommigen geven er de voorkeur aan het te noemen als een Bulgaars dialect. In feite zouden de mensen die in wat nu Macedonië is, lange tijd hetzelfde hebben gezegd. Ze noemden hun taal Bulgaars, hoewel het anders genoeg was dat in de 19e eeuw hevige meningsverschillen uitbraken bij pogingen tot een uniforme codificatie. Bulgaarse intellectuelen verwierpen niettemin uiteindelijk elk compromis van een verenigde Macedo-Bulgaarse taal.
De roep om een andere naam voor de taal te vinden werd luider en hardnekkiger naarmate het idee van een afzonderlijke Macedonische natie groeide, maar dat betekent niet dat de Macedonische taal daarvoor niet bestond. Deze oproepen bereikten pas een hoogtepunt na de Eerste Wereldoorlog, en de Macedonische taal in zijn moderne vorm werd pas in 1944 gecodificeerd. Sinds de allereerste beroering van het Macedonische nationalisme, is de kwestie van Macedonië - met de taal die daaronder valt - diep geworteld ingeklemd in het midden van een politieke strijd. 'Politieke opvattingen over de Macedonische taal' heeft zelfs een eigen Wikipedia-pagina. Maar afgezien van de politiek weerspiegelde codificatie alleen de taal die mensen al spraken.
Mensen lopen door het oude centrum van Skopje, dat bestaat uit vele smalle straatjes vol met winkels, restaurants en zelfs marktplaatsen © trabantos / Shutterstock
Bij het beantwoorden van de vraag welke taal het Oudkerkslavisch kan claimen als directe voorouder, zou het meest correcte antwoord misschien zowel Macedonisch als Bulgaars zijn. Ze bezetten tenslotte hun eigen tak van de Slavische taalfamilie. Ze behouden allebei elementen die lang verloren zijn gegaan uit andere Slavische talen-artikelen, bijvoorbeeld ook de manier waarop de twee omgaan met werkwoorden. Hun lexicon vertoont overeenkomsten met Oost-Slavische talen zoals Russisch, hoewel hun geografische oorsprong hen dichter bij Zuid-Slavische talen zoals Servisch zou moeten plaatsen.
Macedonisch en Bulgaars ontwikkelden zich anders dan andere Slavische talen, een proces dat begon rond de tijd dat Cyril en Methodius ervoor kozen om hun moederdialect op te schrijven. Toen Old Church Slavonic ontstond, was er slechts één taal, terwijl er nu twee zijn.
Voor sommigen doet Skopje denken aan gestolen symbolen, zoals de Griekse zuilen of de twee heiligen. Hoewel niemand zijn status als onafhankelijk land betwist, zijn er in Macedonië nog steeds politieke gevechten aan de gang, hoewel je het nooit zou vermoeden als je door de hoofdstad loopt, op weg naar Cyril en Methodius. Lopen ze langs de rivier waar hun standbeeld nu staat terwijl ze op weg waren naar Moravië? Ze zouden het gebied niet naar huis hebben geroepen, maar in dit geval kunnen de Macedoniërs - en de Bulgaren en zelfs de Grieken - zeker aanspraak op hen maken.
Mensen passeren de oude stenen brug in de Macedonische hoofdstad Skopje die naar het Macedonië-plein leidt © trabantos / Shutterstock
