Japan heeft zijn allereerste witboek over karōshi van de regering uitgebracht, wat zich letterlijk vertaalt als 'overwerkdood'. Met meer dan 93 werkgerelateerde zelfmoorden in 2015 en een vijfde van de Japanse beroepsbevolking die het risico lopen overwerkt te worden, slachtoffer te worden van hartfalen en uitputting, begint de regering programma's uit te rollen om karōshi te bestrijden; maar is het te weinig, te laat?
De ogenschijnlijk goed geoliede machine die de Japanse samenleving is, lijkt te eroderen zodra de zon ondergaat. Ik zit in de metro van Tokyo, zippend door de ondergrondse tunnels ergens tussen Shinjuku en Asakusa, de oude binnenstad van Tokyo, waar ik logeer. Het is laat en de normaal stille metro is een gefladder met inactief geklets.
Er zijn massa's oudere zakenmensen uit yakitori-gewrichten, waarvan de losse stropdassen en opgerolde mouwen spreken over lange werkdagen en late uren die gebogen over een bril van Kirin worden doorgebracht. Er zijn tieners in eclectische kleding die in stoelen in de metro zijn weggezakt in een met drank doordrenkte sluimer. Er zijn eenentwintig professionals die de treinwagon tegenkomen, omdat ze één cocktail te veel hebben gedronken. Op deze vanille-schemermomenten, wanneer de nacht overgaat in dag, weet Tokyo een onderbreking te vinden van zijn benauwende werkschema.
Metro van Tokio | © Achim Hepp / Flickr
Eind december 2015 haalde het Japanse karōshi-probleem de krantenkoppen toen de 24-jarige Matsuri Takahashi van een gebouw sprong. Takahashi was een nieuwe medewerker bij Dentsu, het grootste reclamebureau van Japan, en had last van een agressief werkschema waarbij ze lange dagen en in het weekend moest werken. In de dagen voorafgaand aan haar zelfmoord schreef Takahashi berichten op sociale media: 'Het is 4 uur' s nachts. Mijn lichaam trilt. Ik ga dood. Ik ben zo moe." Na haar zelfmoord trad de algemeen directeur van Dentsu af - volgens een rapport van de New York Times - waarbij ze de verantwoordelijkheid op zich nam voor de dood van de jonge vrouw en de lange werktijden die het bedrijf haar werknemers had opgelegd.
Het idee om dood te worden gewerkt kan dramatisch lijken, maar in Japan is dit een realiteit waar het land mee worstelt. Volgens het in 2016 gepubliceerde witboek van de regering heeft 22, 7% van de Japanse bedrijven werknemers met meer dan 80 overuren. Overuren komen in Japan veel voor, maar bij het inloggen op 80 of meer uren lopen werknemers 'risico' voor karōshi.
In februari 2017 rolde de Japanse premier Shinzo Abe het Premium Fridays-programma uit in een poging het Japanse karōshi-probleem te bestrijden, en verliet zelfs zijn eigen kantoor om naar verluidt te mediteren en een concert bij te wonen. Naast de invoering van een limiet voor werktijden, is het idee dit: op elke laatste vrijdag van de maand worden werkgevers aangemoedigd om hun werknemers vroeg naar huis te laten gaan.
Premium Fridays heeft ook een dubbel doel, aangezien premier Shinzo Abe hoopt het deflatiepercentage van Japan te bestrijden en de consumentenbestedingen te verhogen door mensen vroegtijdig het kantoor te laten verlaten en geld uit te geven. Of de belangrijkste zorg van de regering de Japanse economie aanwakkert of de levens van arbeiders redt, is moeilijk te zeggen.
Kantoor in Japan © Shinichi Haramizu / Flickr
Hoewel zowel Premium Fridays als een limiet op werktijden belangrijk zijn, vertelt Haruki Konno - een expert op het gebied van Japanse arbeidsproblemen en auteur van Evil Corporations: The Monsters Eating Up Japan - The Daily Beast dat het misschien niet genoeg is.
"Japan moet de straffen echt strenger maken als er schendingen plaatsvinden en om dat te doen moet het aantal inspecteurs van de arbeidsnormen toenemen", stelt Konno. “Bovendien, zelfs als de [Premium Fridays en een limiet op werktijden] plaatsvinden, zou het onmogelijk zijn om de situatie te controleren als er geen bewijs is. Op dit moment worden bedrijven niet bestraft omdat ze geen administratie hebben bijgehouden, maar het zou een onderwerp van zorg en regelgeving moeten worden. ”
De notoir strenge arbeidsethos van Japan naar een meer ontspannen toestand brengen, is een taak die waarschijnlijk niet zal worden bereikt als werknemers één keer per maand vroeg naar huis gaan. Nu vakantiedagen ongebruikt blijven, worden Premium-vrijdagen nauwelijks afgedwongen en wordt overwerk nog steeds de limiet; het zal veel meer kosten om het risico op karōshi te verlagen. Uiteindelijk zijn het de angstaanjagende woorden van Takahashi - geplaatst voor haar dood - die de realiteit van de Japanse werkcultuur het best samenvatten: 'Als je 20 uur per dag op kantoor bent, begrijp je niet wat je leeft leven voor meer. '
